Synedrella nodiflora (L.) Gaertn có tên thường gọi (được quy định trong Danh lục thực vật Việt Nam của Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật) là bọ xít. Theo Từ điển cây thuốc Việt Nam (tập 1) của Võ Văn Chi, cây bọ xít được dùng đắp lên vết thương ở chân, đắp lên đầu chữa đau đầu. Dịch lá cây nhỏ vào tai chữa đau tai, cây cũng dùng chữa đau dạ dày. Thân, lá đắp rịt chữa tê thấp, nhức mỏi. Ngoài ra còn dùng trị ghẻ lở và bệnh ngoài da. Còn được dùng làm rau ăn ở Malaysia. Ở Trung Quốc (vùng Vân Nam), lá và thân cây cũng dùng trị ghẻ lở, cảm mạo phát sốt và ban cấp tính sốt cao.
Ngoài ra, cây bọ xít còn được người dân (ở Việt Nam ta) dùng làm thức ăn chăn thỏ hàng ngày. Điều đáng quan tâm ở đây là khi cho thỏ chỉ ăn lá của cây bọ xít thỏ đi tiểu rất nhiều và nước tiểu có mùi rất khai. Nghi ngờ mở ra một hướng nghiên cứu mới là trong cây thuốc này hàm chứa những chất gì gây lợi tiểu rất tốt như vậy trên thỏ? Và ngoài những công dụng được nêu ra trong các cuốn sách chuyên khảo kể trên thì Synedrella nodiflora (L.) Gaertn còn cho con người những tác dụng chữa bệnh gì khác?
Ngày 07 tháng 3 năm 2011 tạp chí y học bổ sung và hợp nhất công bố về khả năng chống oxy hóa và khả năng kháng khuẩn của dịch chiết lá Synedrella nodiflora (L.) Gaertnvới 6 chủng vi khuẩn ở nồng độ ức chế tối thiểu (MIC), nồng độ diệt khuẩn tối thiểu (MBC) cho thấy chúng có khả năng kháng khuẩn mạnh. Nghiên cứu bằng FRAP và xét nghiệm tẩy trắng bêta-caroten cho thấy dịch chiết Synedrella nodiflora (L.) Gaertn chống oxy hóa khá mạnh. Thực nghiệm hóa học cũng cho biết dịch chiết Ethanol thí nghiệm có sự hiện diện hàm lượng flavonoid.
Một số nghiên cứu khác tại Ấn Độ và Ghana người ta thấy Synedrella nodiflora (L.) Gaertn được dùng đắp cho viêm khớp, uống để nhuận tràng. Cũng nghiên cứu này cho biết trong dịch chiết cây này chắc chắn có alcaloid có tác dụng kháng khuẩn và 2 loại nấm trong đó có C.albicans.
Synedrella nodiflora (L) Gaertn được cộng đồng người Ghana dùng để điều trị bệnh động kinh. Sử dụng các mô hình chuột gây co giật cho thấy tác dụng chống co giật của chất chiết hiệu quả từ 10 – 1000 mg /kg thân trọng. Nghiên cứu trên cũng giả thuyết rằng cơ chế chống co giật nhờ tương tác với dẫn truyền GABAergic và cơ chế chống oxy hóa và tác động giãn cơ. Một nghiên cứu độc lậpkhác của đại học Ghana lại cho thấy dịch chiết lá cây này có tác dụng chống lo âu, trầm cảm.
Một nghiên cứu tại Trung quốc cho biết đã xác định một saponin triterpenoid mới là nodifloside A (Ⅱ), được phân lập từ 85% chiết xuất ethanol của toàn cây Synedrella nodiflora L.Gaertn cùng với năm cấu trúc hợp chất khác. Năm hợp chất này được xác định là axit oleanolic methyl 3-O-β-D-glucopyranuronosyl (Ⅰ), β-sitosterol (Ⅲ), stigmasterol (Ⅳ), rosasterol (Ⅴ) và stigmasterol-3-O-β-D-glycoside (Ⅵ).
Theo giáo sư bác sỹ Nguyễn Quang Thông Synedrella nodiflora (L) Gaertn là 1 thành tố quan trọng trong cấu trúc bài thuốc chống suy thận vô niệu.
Những hiểu biết trên ít nhiều cũng góp phần giúp thêm cho đội ngũ các nhà khoa học Viện Y học bản địa Việt Nam vững tâm nghiên cứu một chế phẩm mới chữa trị suy thận mạn tính mà trong công thức có khả năng Synedrella nodiflora (L.) Gaertn là 1 thành tố.
Cử nhân Nguyễn Thị Thuận
NCV Viện Y học bản địa Việt Nam
Doctor SAMAN
