Ở những nước Tây phương, việc sử dụng hormon Estrogen kết hợp Progesteron (hoặc Estrogen đơn độc) bổ sung cho phụ nữ sau mãn kinh là phổ biến, được áp dụng gần như hoàn toàn với phụ nữ tiền và hậu mãn kinh nhằm khắc phục hậu quả của việc sụt giảm nội tiết tố nữ đột ngột gây ra những biểu hiện như bốc hỏa, choáng váng, loãng xương, trầm cảm…
Việc nghiên cứu tác dụng chính và không mong muốn của Estrogen (có/không kết hợp Progestin) tới cơ thể người nữ trong thực tế là cực kỳ nhạy cảm và phi đạo đức khoa học. Tuy nhiên ở Hoa kỳ thì mọi chuyện đều có thể. Tôi đã biên dịch 1 vài công bố kết quả nghiên cứu vấn đề này cho các bạn độc giả tham khảo.
-------------------------------------------
Sáng kiến sức khỏe phụ nữ (WHI) là một nghiên cứu sức khỏe tầm quốc gia của Hoa Kỳ, đây là nghiên cứu dài hạn tập trung vào các chiến lược để ngăn ngừa bệnh tim, ung thư vú, ung thư đại tràng, trực tràng và gãy xương do loãng xương ở phụ nữ sau mãn kinh.
Nghiên cứu khổng lồ WHI đã nhận được sự tài trợ hàng trăm triệu Dollar của Viện Y tế Quốc gia (NIH), Viện Nghiên cứu tim, phổi và máu quốc gia (NHLBI). Số người tham gia lên đến 161.808 phụ nữ tuổi từ 50-79, và là một trong những thử nghiệm lâm sàng dứt khoát nhất, sâu rộng về sức khỏe phụ nữ sau mãn kinh từng được thực hiện trong các thử nghiệm lâm sàng Mỹ.
Một nhánh trong WHI là một nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng trường diễn hơn 10 năm (từ 1991) trên 27.000 phụ nữ Hoa Kỳ độ tuổi từ 50-79. Hai thử nghiệm này lần lượt kết thúc vào 2 năm 2002 và 2004.
Các nghiên cứu này tập trung đánh giá các tác động của việc sử dụng Liệu pháp hormon bổ sung ở phụ nữ mãn kinh (MHT), 2 loại thuốc chính được áp dụng là Estrogen kết hợp Progestin và Estrogen đơn độc (đều lấy từ ngựa cái).
- Nghiên cứu Estrogen kết hợp Progestin: những phụ nữ còn tử cung được cung cấp ngẫu nhiên Estrogen kết hợp Progesteron (Prempro™) hoặc giả dược;
- Nghiên cứu Estrogen đơn độc: những phụ nữ đã cắt bỏ tử cung được cung cấp ngẫu nhiên thuốc nội tiết có chứa Estrogen đơn độc (Premarin™) hoặc giả dược.
Giả dược là loại chất không có tác dụng chữa bệnh nhưng được mang hình dáng dược phẩm và được thầy thuốc giới thiệu với bệnh nhân là có tác dụng chữa bệnh. Nó có thể là một viên kẹo, nước cất, nước muối sinh lý… Bản chất của việc sử dụng giả dược nhằm mục đích so sánh kết quả giữa việc dùng thuốc và không dùng thuốc).
Đối với thử nghiệm lâm sàng, con số 27.000 người tham gia là con số rất lớn và đem lại kết quả đáng tin cậy nếu được chu toàn về phương pháp nghiên cứu và xử lý số liệu.
Và đây là những lợi ích sau đánh giá nhiều năm được tổng kết lại khi nghiên cứu kết thúc:
Với người sử dụng Estrogen kết hợp Progestin:
- Giảm 1/3 tỉ lệ gãy xương cột sống so với người dùng giả dược, với con số thực là 10 người trong 10.000 người tham gia trong mỗi năm điều trị bằng hormon so với 15 người/10.000 người sử dụng giả dược cùng năm;
- Giảm 1/3 nguy cơ mắc ung thư trực tràng so với những phụ nữ dùng giả dược. Con số thực tế là có 10 người trong 10.000 sử dụng Estrogen kết hợp Progesteron mỗi năm mắc ung thư trực tràng so với 16 người mắc ung thư trực tràng ở nhóm 10.000 người sử dụng giả dược.
Những người sử dụng Estrogen đơn độc thu được lợi ích sau:
- Giảm 1/3 tỉ lệ gãy xương hông và cột sống ở những người dùng thuốc so với người dùng giả dược. Con số thực tế là có 11 người dùng thuốc trong 10.000 người bị gãy xương hông/cột sống, so với con số phía dùng giả dược là 17 người;
- Giảm 23% nguy cơ mắc ung thư vú. Con số thực tế, có 26 phụ nữ trong 10.000 người sử dụng Estrogen mắc ung thư vú xâm lấn so với con số 33 ở những người dùng giả dược. Điều này quan trọng, nó khẳng định so với người không sử dụng estrogen, người sử dụng estrogen giảm được nguy cơ mắc ung thư vú đến 23%, tất nhiên là ở người đã cắt bỏ tử cung.
Sau 10 năm 8 tháng theo dõi, nguy cơ gãy xương hông hơi cao ở nhóm Estrogen đơn độc, nhưng nguy cơ ung thư vú vẫn thấp hơn so với những phụ nữ dùng giả dược.
Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng liệu pháp hormon thay thế ở phụ nữ mãn kinh còn đem lại những tác dụng không mong muốn sau:
- Tiểu không tự chủ. Sử dụng Estrogen kết hợp Progestin làm tăng nguy cơ tiểu không kiểm soát
- Sa sút trí tuệ. Sử dụng Estrogen kết hợp Progestin tăng gấp đôi nguy cơ phát triển bệnh mất trí nhớ ở phụ nữ sau mãn kinh tuổi từ 65 trở lên.
- Đột quỵ, huyết khối, và cơn đau tim. Phụ nữ điều trị kết hợp Estrogen và Progestin hoặc Estrogen đơn độc có tăng nguy cơ đột quỵ, huyết khối, và cơn đau tim. Tuy nhiên, đối với phụ nữ ở cả hai nhóm, nguy cơ này trở về mức bình thường sau khi ngừng uống thuốc.
- Ung thư vú. Những người phụ nữ sử dụng Estrogen kết hợp Progestin có vẻ bị ung thư vú nhiều hơn. Số lượng người mắc ung thư vú ở nhóm này tăng dần theo thời gian mà họ tham gia chương trình.(Cá nhân tôi có đọc được 1 công bố cũng về nghiên cứu này, nếu nhớ không lầm sự khác biệt là có sử dụng Estrogen kết hợp Progestin làm tăng 2 cá thể mắc ung thư vú trong 10.000 người/ năm. Thật sự con số này không có giá trị thống kê khoa học. Và đến 2006 đã có 1 tác giả viết về điều này, cũng với nhận định bác bỏ ý nghĩa của nó trong việc khẳng định mối liên quan).
- Ung thư phổi. Không có sự thay đổi giữa việc có MHT và không sử dụng MHT; đối với ung thư trực tràng cũng vậy.
Biểu đồ mô tả nồng độ Estrogen trong suốt cuộc đời người phụ nữ
Qua những thông tin tham khảo ở trên được tôi biên dịch 1 cách ngắn gọn bài báo công bố kết quả nghiên cứu WHI đối với việc sử dụng Estrogen (có/không kết hợp Progestin). Sự ảnh hưởng của Estrogen tới sức khỏe phụ nữ mãn kinh hầu như là tốt. Những nguy cơ xấu chỉ xảy ra khi người ta kết hợp Estrogen với Progestin. Dù sao chúng ta cũng chưa được tiếp cận với kết quả nghiên cứu của WHI, vì vậy, việc khẳng định độ chính xác là điều cần cân nhắc.
Tuy nhiên sơ bộ chúng ta có thể thấy rằng việc bổ sung Estrogen đơn độc vào cơ thể không những không gây ung thư vú mà ngược lại còn làm giảm tốt nguy cơ mắc ung thư vú. Còn việc MHT gây tăng nguy cơ đột quỵ, cơn đau tim và huyết khối hay không lại được công bố 1 cách mập mờ, không có số liệu đi kèm.
Về mặt chuyển hóa nội tiết, việc cung cấp thụ động hormon vào cơ thể là 1 việc miễn cưỡng phải làm. Vì các hormon được bài tiết theo cơ chế điều khiển từ tuyến chỉ huy đến tuyến đích và theo cơ chế điều hoà ngược từ tuyến đích đến tuyến chỉ huy. Đây là cơ chế điều hoà chủ yếu để duy trì nồng độ hormon luôn hằng định, và thích ứng được với hoạt động của cơ thể và sự thay đổi của môi trường, phần lớn các hormon được bài tiết theo cơ chế điều khiển ngược. Ngoài ra, sự bài tiết hormon còn được điều hoà theo nhịp sinh học và qua một số chất truyền đạt thần kinh. Tuy nhiên cơ chế điều hoà ngược vẫn là cơ chế chủ yếu, nhanh và nhạy.
Hormon hoạt động theo cơ chế Khi đến tế bào đích, hormon thường không tác dụng trực tiếp vào cấu trúc trong tế bào mà thường kết hợp với chất tiếp nhận (receptor) ở bề mặt hoặc bên trong màng tế bào hoặc trong nhân tế bào đích. Phức hợp hormon-receptor sẽ thúc đẩy một chuỗi phản ứng hoá học trong tế bào, những phản ứng sau bao giờ cũng mạnh hơn phản ứng trước nên chỉ những kích thích ban đầu dù rất nhỏ của hormon cũng đủ gây hiệu quả cuối cùng rất lớn.
Các chất tiếp nhận hormon là những phân tử protein có trọng lượng phân tử lớn, mỗi tế bào đích có khoảng 2000-100.000 receptor. Mỗi receptor đặc hiệu cho một loại hormon, chính điều này quyết định tác dụng đặc hiệu của hormon lên mô đích.
Như vậy việc 1 hormon nào đó trong cơ thế bài tiết nhiều hay ít còn tùy thuộc vào nhu cầu của cơ quan đích, nếu thực sự đích không cần thì cơ quan bài tiết cũng tiến tới thiểu năng. Việc một số phụ nữ chưa đến tuổi mãn kinh đã có nồng độ estrogen thấp hơn bình thường có thể liên quan đến di truyền hoặc bệnh lý. Tác động vào những đối tượng này nên tác động 1 cách tổng thể, vừa kết hợp với bổ sung estrogen ngoại cấp ở liều lượng thấp hơn nhiều.
Cơ quan chính bài tiết ra estrogen của cơ thể phụ nữ chính là tử cung, thực tế vì 1 lý do nào đó, nhiều phụ nữ có cấu trúc và chức năng kém hơn 1 số người khác, từ đó lượng nội tiết tố nữ cũng thấp hơn dẫn đến các biểu hiện kém hơn về cả hình thể lẫn chức năng. Về hình thể có thể trông ít nữ tính hơn biểu hiện ở các đặc giới tính thứ phát như kích thước hông, ngực, sự uyển chuyển của dáng đi, lớp mỡ dưới da, giọng nói thanh cao, da mềm mượt ít lông, người gày gò thô hào, có thể có ria mép…Về chức năng, tử cung kém phát triển, có thể suy buồng trứng sớm, rối loạn hành kinh, thiểu bài tiết nội tiết tố nữ, ít dịch giao hợp…
Từ 2012, Viện Y học bản địa Việt Nam đã đi vào nghiên cứu khắc phục vấn đề nồng độ estrogen trong máu thấp này cho nữ giới bằng 1 hướng đi mới: dùng thảo dược Việt Nam tác động vào tử cung giúp tử cung tăng cường chức năng và trẻ hóa cấu trúc, kích thích tăng sản 1 men có tên aromatase (men quan trọng việc sản xuất estrogen) bên cạnh việc sử dụng nhiều vị thuốc truyền đời có tác dụng bổ huyết cho nữ. Cuối năm 2013, sản phẩm khoa học của chúng tôi đã hoàn thành và chuyển giao cho 1 doanh nghiệp sản xuất đạt GMP sản xuất và phân phối tới người tiêu dùng.
Nguyên lý của chúng tôi hiểu đơn giản là: ví tử cung như 1 phân xưởng, nguyên liệu là thức ăn đã được chuyển hóa và sản phẩm là nội tiết tố nữ, người điều hành/điều hòa phân xưởng tử cung chính là các tuyến nội tiết chỉ huy và khách hàng là các cơ quan đích nơi nội tiết tố tác dụng (ngực vú, tử cung, mỡ dưới da, tóc, các mô chịu tác dụng khác…).
Khi khách hàng có nhu cầu, nguyên liệu sản xuất đủ, nhân công tốt, điều hành tốt mà chính phân xưởng không tốt thì sẽ không cấp đủ nhu cầu cần thiết. Nếu ta đại tu lại phân xưởng cho nó hoạt động tốt, hàng hóa (estrogen) sẽ được ra đúng tiến độ và số lượng. Nhờ vậy toàn cơ thể sẽ được đưa lại vào quỹ đạo của nó, thiếu thì tự bài tiết, thừa thì đào thải.
Khác so với việc ngoại cấp nội tiết tố thụ động và ưu việt hơn ở chỗ "nhân cường tật nhược". Hãy giúp cơ thể tự chữa bệnh cho nó. Điều này là an toàn, chủ động và bền vững.
Bs Hoàng Đôn Hòa
Viện Y học bản địa Việt Nam
Doctor SAMAN