Mỗi bên tử cung có một buồng trứng, hình bầu dục, tròn nhỏ hơn tinh hoàn ở nam, màu trắng đục, nằm gần những dây tua ở cuối ống dẫn trứng. Trong thời kỳ phôi thai, hai buồng trứng có khoảng 6 triệu bọc trứng non, khi sinh còn lại 1 triệu và chỉ còn 40.000 khi tới tuổi dậy thì. Khi dậy thì, dưới tác dụng của hormone sinh sản, trứng theo chu kỳ phát triển, chín và rụng. Trong cả đời người nữ, chỉ có 400 trứng hoàn thành chu kỳ và rụng, những trứng khác thường teo nhỏ rồi tan biến. Buồng trứng là tuyến vừa ngoại tiết (sản xuất trứng) và nội tiết (tiết hóc môn sinh dục nữ). Noãn cấp II phân chia thành noãn trưởng thành (có 1n NST: 22NST thân và X). Ngoài ra, buồng trứng còn có chức năng tạo ra các hormone điều hòa sinh lý.
Các homon buồng trứng
Estrogen:
* Nguồn gốc: Lớp áo trong của nang tiết ở nửa đầu chu kỳ kinh nguyệt. Ở nửa sau chu kỳ kinh nguyệt do hoàng thể tiết. Khi có thai, do nhau thai tiết. Vỏ thượng thận tiết ít (do chuyển hóa từ androgen).
* Bản chất hoá học: Estrogen là Steroid có 18 Các bon, chuyển hóa từ cholesterol-androgen thành 3 chất chính: b-Estradiol, Estrion, Estradiol
* Tác dụng: Làm xuất hiện và bảo tồn đặc tính sinh dục thứ phát nữ.
- Với tử cung:
Phát triển niêm mạc tử cung trong chu kỳ kinh nguyệt.
Phát triển cơ tử cung khi có thai.
Tăng co bóp tử cung khi mang thai.
Tăng lưu lượng máu đến tử cung.
Tăng nhậy cảm của cơ tử cung với oxytoxin.
Tăng tiết dịch nhầy, kiềm, quánh giúp tinh trùng di chuyển vào tử cung
- Với tuyến vú: Phát triển ống tuyến, lớp mỡ và mô đệm.
- Với âm đạo: sừng hoá tế bào âm đạo để tạo điều kiện hình thành lớp niêm mạc tươi mới, trẻ, khỏe.
- Với vòi trứng: tăng nhu động, tăng hoạt động tế bào lông rung giúp trứng di chuyển nhanh vào tử cung.
- Với chuyển hoá:
Chuyển hóa protid: tăng tổng hợp ADN, ARNm, protein cơ.
Chuyển hoá lipid: tăng lượng mỡ dinh dưỡng như ngực, mông, tạo dáng nữ tính, giảm cholesterol máu
Chuyển hóa muối nước: nồng độ cao tích Na+
Chuyển hóa Ca++ và xương: Tăng hoạt tính tế bào tạo xương. Tăng hấp thu Ca++ ở ruột. Tăng ứ đọng Ca++ ở xương. Vì vậy khi giảm hàm lượng chất này luôn có hậu quả loãng xương.
Với nam: nồng độ cao estrogen làm giảm phát triển tinh hoàn và ngừng sản xuất tinh trùng.
* Điều hoà bài tiết: Nồng độ cao LH kích thích buồng trứng bài tiết estrogen và ngược lại. Tăng phát triển và cốt hoá sụn liên hợp ở đầu xương dài mạnh hơn testosteron, do vậy ở khoảng 21 tuổi người nữ ngừng phát triển chiều cao.
Progesteron.
* Nguồn gốc: Do hoàng thể bài tiết ở nửa sau chu kỳ kinh nguyệt. Nhau thai và 1 ít do vỏ thượng thận bài tiết.
* Bản chất hoá học: Là steroid 21 Các bon.
* Tác dụng:
- Trên tử cung:
Kích thích niêm mạc tử cung phát triển ở nửa sau chu kỳ kinh nguyệt.
Kích thích các tuyến niêm mạc tử cung phát triển, bài tiết dịch, glycogen.
Kích thích các mạch máu phát triển.
Ức chế co bóp tử cung do vậy tác dụng an thai.
- Trên vòi trứng: tăng tiết dịch và cung cấp chất dinh dưỡng cho trứng đã thụ tinh.
- Tuyến vú: tăng sinh tế bào nang và phát triển bọc tuyến vú.
- Ức chế rụng trứng.
Tăng thoái hoá protein.
Tăng thân nhiệt (ở nửa sau chu kỳ kinh nguyệt thân nhiệt tăng 0,5oC)
Nồng độ cao tăng giữ Na+ ở ống lượn xa.
* Điều hoà bài tiết: Do GnRH, LH và FSH .
Bs. Lâm văn Tiên
nguyên chủ nhiệm bộ môn sinh lý bệnh
Doctor SAMAN
![[Nghiên cứu về thuốc giảm đau] Cơ sở giải phẫu sinh lý của cảm giác đau](/yhbd.vn/upload/images/2013/01/thuoc%20giam%20dau.jpg)
