Thủng dạ dày tá tràng là một biến chứng thường gặp trong bệnh loét dạ dày tá tràng. Bệnh có thể gặp ở ổ loét mới hoặc cũ, tuổi thường gặp từ 20 – 50 nam gặp nhiều hơn nữ. Nếu bệnh nhân đến muộn hậu quả dẫn đến viêm viêm phúc mạc cấp tính toàn thể dễ gây tử vong do đó cận được phát hiện kịp thời và phẫu thuật cấp cứu.
I. Nguyên nhân.
– loét dạ dày tá tràng mãn tính: Nguyên nhân này gặp nhiều nhất trong nguyên nhân gây thủng dạ dày tá tràng
– Ung thư dạ dày: Nguyên nhân này ít gặp hơn, có tỷ lệ tử vong sau mổ khá cao, thủng là biểu hiện muộn của ung thư dạ dày.
– loét miệng nối: Thủng do loet miệng nối sau cắt dạ dày hoặc nối vị tràng là biến chứng hiếm gặp.
II. Giải phẫu bệnh lý.
2.1. Lỗ thủng Thường chỉ có một lỗ thủng, ít khi co hai hay nhiều lỗ thủng, lỗ thủng có thể là một ổ loét xơ chai hoặc ổ loét non.
2.2. Ổ loét tá tràng.
Vị trí: Đa số ở mặt trước tá tràng.
Kích thước to nhỏ khác nhau Bờ ổ loét có thể mềm mại xung quanh phù nề nhẹ, cũng có thể bờ cứng xơ chai nhưng mủn, tá tràng nhăn nhóm nên khi khâu phục hồi dễ gây hẹp sau này
2.3 Ổ loét dạ dày.
Vị trí: Đa số ở bờ cong nhỏ, ít gặp ở mặt trước hay mặt sau dạ dày.
Kích thước thường to hơn ở tá tràng, Có thể mềm mại hoặc sơ chai do loét non hay loét mãn tính.
2.4. Ung thư dạ dày thủng.
lỗ thủng nằm trên tổ chức ung thư là một khối u chắc sần sùi, lỗ thủng bờ rộng thành mỏng trung tâm khối u có mạch máu tăng sinh. Đôi khi khó phân biệt được ung thư gây thủng hay một ổ loét ung thư hóa.
III. Triệu chứng.
3.1. Cơ năng.
a. Đau: Đau đột ngột dữ dội như giáo đâm ở vùng thượng vị, đau bệnh nhân không giám thở mạnh. Sau đó đau lan khắp ổ bụng. Đau liên tục, không lúc nào bệnh nhân cảm thấy dễ chịu. Đau lan lên vai, lên ngực và ra sau lưng.
b. Nôn: Thông thường ở giai đoạn sớm bệnh nhân không nôn, chỉ khi có kèm chảy máy hoặc giai đoạn muộn nôn khi có liệt ruột.
c. Bí trung đại tiện: Triệu chứng này bao giờ cũng có và khi phát hiện được thì cũng đã muộn và ít có giá trị.
3.2. Thực thể.
– Bụng không tham gia nhịp thở, các múi cơ thăng nổi rõ.
– Sờ thấy các cơ thành bụng trước co cứng toàn bộ, có cảm giác như sờ vào tấm gỗ. Triệu chứng này là khách quan mà cả thầy thuốc và bệnh nhân cố làm cho mất đi cũng không được
– Ấn đau khắp ổ bụng nhất là vùng thượng vị, dấu hiệu Blumberg (-)
– Vùng trước gan gõ vang do hơi trong dạ dày lan vào giữa gan và thành bụng trước. Gõ đục vùng thấp do dịch chảy ra đọng lại.
– Nghe giai đoạn đầu nhu động ruột giảm, sau khi có liệt ruột nhu động ruột mất.
– Thăm trực tràng túi cùng Douglas căng phồng và ấn đau.
3.3. Toàn thân.
– Lúc mới thủng có biểu hiện sốc, bệnh nhân hốt hoảng, mặt tái vã mồ hôi, chân tay lạnh. Mạch nhanh, huyết áp bình thường hoặc tụt. bệnh nhân lúc đầu không sốt, giai đoạn muộn có sốt do nhiễm trùng. Bệnh nhân đến muộn biểu hiện nhiễm độc rõ, sốt cao 38 – 39 độ mạch nhanh, môi khô, lười bự bẩn hơi thở hôi.
3.4 Cận lâm sàng.
a. XQ Chụp ổ bụng không chuẩn bị tư thế đứng thấy hình liềm hơi dưới vòm hoành một hoặc hai bên. Nếu không rõ có thể chụp sau khi bơm hơi vào dạ dày ( phải loại trừ tắc ruột )
b. Siêu âm Ổ bụng có dịch vùng thấp
c. Xét nghiệm Bạch cầu tăng, công thức chuyển trái Có thể có biểu hiện mất máu cấp
3.5. Chọc dò ổ bụng.
Trong trường hợp triệu chứng lâm sàng cận lâm sàng không rõ có thể tiến hành chọc dò ổ bụng để chẩn đoán: Ổ bụng có dịch máu không đông.
IV. Diễn biến.
– Viêm phúc mạc cấp tính toàn thể: Dich dạ dày, tá tràng qua lỗ thủng vào ổ bụng, vi khuẩn phát triển làm viêm phúc mạc. Nếu muộn sẽ có biểu hiện nhiễm trùng nhiễm độc nặng.
– Viêm phúc mạc khu trú: Dịch chảy ra được mạch nối lớn, túi mật, đại tràng khu trú lại tạo thành một ổ áp xe dưới cơ hoành.
V. Chẩn đoán.
a. Chẩn đoán xác định:
Chẩn đoán thủng ổ loét dạ dày tá tràng thường dễ vì đa số có triệu chứng điển hình, thường dựa vào các triệu chứng sau:
– Đau đột ngột dữ dội như dao đam vùng thượng vị.
– Bụng cứng như gỗ, dấu hiệu cảm ứng phúc mạc (-).
– X quang: Có liềm hơi dưới cơ hoành.
– Chọc dò ổ bụng có dịch, máu không đông. Nếu bệnh nhân có tiên sử loét dạ dày tá tràng thì càng rõ.
b. Chẩn đoán phân biệt:
– Viêm tụy cấp:
– Điểm sườn thắt lưng bên phải đau.
– Amilaza máu và dịch ổ bụng tăng cao.
– Viêm phúc mạc ruột thừa:
+ Đau xuất phát từ hố chậu phải sau mới lan ra khắp ổ bụng. XQ không có liềm hơi.
+ Viêm phúc mạc do áp xe gan vỡ: Đau hạ sườn phải, sốt, gan to đau. Siêu âm có ổ áp xe vỡ
VI. Điều trị.
1. Điều trị bảo tồn.
Đặt xông dạ dày hút liên tục kết hợp chống sốc chống nhiễm khuẩn bằng truyền dịch và kháng sinh liều cao. Dùng trong chờ đợi chuyển về tuyến sau khi không có điều kiện phẫu thuật cấp cứu.
2. Phẫu thuật.
a. Khâu lỗ thủng đơn thuần.
Lỗ thủng được khâu kín bằng một đường khâu song song với trục của dạ dày gồm nhiều mối chỉ lanh rời, khâu thanh mạc – cơ. Đối với ổ loét non xung quanh mề mại thì khâu mối túi hoặc rời điều có thể kín được, song đối với ổ loét xơ chai gần môn vị thì phải áp dụng đường khâu gấp, mũi kim lấy vào tổ chức lành mền mại ở xa ổ loét, khi khâu tránh làm hẹp môn vị. Cũng có khi phải khoét bỏ ổ loét xơ chai sau đó khâu lớp trong tòn thể băng catgut, lớp ngoài thanh mạc cơ bằng chỉ lanh. Ưu điểm: Nhanh, ít chảy máu, ít biến chứng sau mổ. Nhược: Không điều trị triết căn nguyên nhân gây loét.
b. Cắt đoạn dạ dầy cấp cứu.
Là phẫu thuật triết căn, giải quyết biến chứng và cả căn nguyên loét. Song cũng phải chấp nhận các biến chứng do không được chuẩn bị trước, ổ bụng bẩn, ô nhiễm.
– Chỉ định:
– Thủng do ung thư.
– Thủng trên bệnh nhân hẹp môn vị.
– Thủng ổ loét xơ chai có xuất huyết tiêu hóa nhiều lần.
– Điều kiện để làm phương pháp này:
+ Ổ bụng sạch không có mủ, giả mạc.
+ Bệnh nhân đến sớm trước 6 – 12 giờ.
+ Thể trạng bệnh nhân tốt không có bệnh kết hợp.
+ Phẫu thuật viên có kinh nghiệm.
+ Có điều kiện gây mê, hồi sức tốt.
c. Khâu lỗ thủng và cắt dây X.
Chỉ định: loét tá tràng thủng, không áp dụng cho loét dạ dày.
Điều kiện: Ổ bụng sạch, do phải bóc tách dây X nhiều, lên tận thực quản. PTV biết cách cắt dây X đúng kỹ thuật.
Kỹ thuật:
– Khâu kín lỗ thủng, lau rủa sạch ổ bụng trước khi cắt dây X.
– Cắt dây X: Có thể áp dụng cắt thân dây X, cắt dây X chọn lọc, cắt dây X siêu chọn lọc d. Dẫn lưu lỗ thủng ( dẫn lưu Newmann).
Kỹ thuật: Qua lỗ thủng người ta cho vào một xông Kehr to hoặc xông Petzer, Ma lecot vào. Một đầu nằm trong dạ dày, một đầu ngoài thành bụng, khấu áp mép lỗ thủng quanh chân xông, quấn mạc nối lớn quanh xông
Chỉ định: Bệnh nhân nặng, quá yếu không thể kéo dài thời gian phẫu thuật. Ổ bụng bẩn do viêm phúc mạc muộn, khâu dễ xì rò. lỗ thủng quá lớn xơ chai mủn không khâu được.
NGUỒN
ĐẠI HỌC Y KHOA HÀ NỘI
Trang web : www.ykhoaviet.tk
Email : lesangmd@gmail.com, bachkhoayhoc@gmail.com
Điện thoại : 0973.910.357
Viện Y học bản địa Việt Nam trân trọng cảm ơn BS Lê Đình Sáng đã chia sẻ nội dung trên!
Doctor SAMAN
