Bài này chúng tôi viết nhằm giúp hầu để các quý bà và cộng đồng hiểu rõ hơn về collagen và những tác dụng của nó với cơ thể và da. Các dạng uống, bôi của collagen liệu có tác dụng trên thực tế lâm sàng hay không. Nội dung này chúng tôi có sử dụng các kiến thức của bản thân và bản dịch từ tiếng Anh, bởi “Collagen Wikipedia” và 1 số tài liệu tham khảo đáng tin cậy khác.

   Collagen là một loại protein, chiếm tới 25 – 35% toàn bộ protein trong cơ thể người và động vật có vú. Chúng ở dạng sợi thon dài, dai, trên kính hiển vi quang học soi tươi thấy tế bào bắt sáng dễ nhìn. Phân bố chủ yếu trong các mô xơ như gân, dây chằng và da.  Các nguyên bào sợi còn gọi là Fibroblast là tế bào phổ biến nhất tạo ra collagen nhờ nó có receptor Estrogen. Như vậy xác định đầu tiên Estrogen có vai trò quan trọng trong hình thành collagen. Chẳng thế mà ta thấy suy teo buồng trứng gây giảm Estrogen sau mãn kinh da nhăn nheo liền.

   A giao vị thuốc cầm máu của Đông y có tương truyền rằng phải dùng nước giếng ở Huyện Đông A đem nấu với da lừa để thành 1 thứ cao cầm máu, an thai. Đó chính là gelatin, sự thủy phân không phục hồi của collagen, nghĩa là uống gelatin không thể tạo thành collagen được.

   Collagen bao gồm một chuỗi xoắn ba, có hai chuỗi giống hệt nhau (chuỗi α1) và một chuỗi bổ sung có sự hơi khác trong thành phần hóa học (chuỗi α2). Thành phần chuỗi amino acid của collagen là glycine – proline -X và glycine-X-hydroxyproline, trong đó X là bất kỳ acid amin nào.

   Có thể nói glycine và proline là 2 chất quan trọng nhất cấu tạo nên collagen, nhưng không thể nói rằng cung cấp 2 chất này sẽ tăng lượng collagen; hằng năm Hoa Kỳ sản xuất tới 15 triệu tấn Glycine chỉ ứng dụng trong một số ngành công nghiệp, keo dán… mà không có ứng dụng trong việc chống nhăn da. Nếu ở thể tinh khiết glycine có thể dùng để an thần, ngon giấc ngủ, vì nó tham gia vào dẫn truyền thần kinh, nhất là ở tủy sống.

 Nghiên cứu của Murad et al, 1981, cho thấy vitamin C có một vai trò quan trọng trong tổng hợp collagen. Sự tiếp xúc của ascobic với các tế bào mô liên kết của con người gia tăng gấp tám lần trong tổng hợp collagen mà không tăng các protein khác. Vì sản xuất procollagen phải đi trước việc sản xuất collagen, vitamin C có một vai trò trong chỗ này. Việc chuyển đổi từ procollagen trở thành collagen liên quan đến một phản ứng thay thế một nhóm hydroxyl, cho một nguyên tử hydro. Vitamin C còn có vai trò trong những phản ứng hydroxyl hóa được xúc tác bởi hai enzyme khác nhau: prolyl-4-hydroxylase và lysyl-hydroxylase.  Vì mỗi phân tử vitamin C bị phá hủy sẽ cho mỗi H⁺ thay thế bằng một OH^–. Đến đây chúng ta thấy dường như việc khiến cơ thể tạo ra collagen có vẻ thật đơn giản. Nếu chỉ đơn giản vậy thì chúng ta hoàn toàn có thể biến bà cụ U80 thành cô gái 18 đôi mươi rồi.

 Thực ra quá trình này không đơn giản vậy, nó còn liên quan tới sự kích hoạt tới phiên mã khoảng 34 gene để đến sự hình thành của một peptide alpha đặc biệt (thường là alpha 1, 2 hoặc 3); hình thành chuỗi soắn 3, gọi là tiền collagen, tiền collagen này được chỉnh sửa trong bộ máy golgi, ra khỏi golgi, ra khỏi tế bào mới hình thành sợi nhỏ collagen… quá trình này hết sức tạp, chúng tôi xin sẽ không nói kỹ.

 Chỉ nói thêm là Cortisol luôn kích thích sự suy thoái của collagen, gây đứt collagen thành các axit amin. Hiện nay hầu như mỹ phẩm trắng da nào cũng có dùng khoảng 0,04% cortisone, sau 1 thời gian dài dùng mỹ phẩm sẽ thấy da trắng nhưng mỏng dần, đó là hệ quả của sự suy thoái collagen.

 5/28 loại collagen phổ biếnlà:

 1.Collagen I: da, gân, mạch máu, nội tạng, xương

 2.Collagen II: sụn

 3.Collagen III: mặt lưới, thành phần chính của các sợi lưới – matrix, thường được tìm thấy cùng với loại I, như lưới lọc tiểu cầu thận, matrix da.

 4.Collagen IV: lớp biểu mô-tiết của màng nền.

 5.Collagen V: bề mặt tế bào, tóc và nhau thai.

 Các bệnh cứng bì, luput ban đỏ, Chondrodysplasias, Ehlers-Danlos Syndrome, Hội chứng Alport…  là bệnh liên quan collagen, là quá trình rối loạn miễn dịch với hệ thống này, nhưng ta không bàn ở đây. Có điều phải nói, sợi collagen rất dai và dài, dùng bôi hay đắp không thấm qua da được. Nó dai và dài tới mức người ta có thể dùng nó để chế ra 1 số loại dây đàn hoặc màng bọc xúc xích, vậy sao thấm qua da cho được. Chỉ có thể kích thích cơ thể tự sản xuất theo định hướng loại I, II hay III… mà thôi.

 Collagen bình thường là chất nghèo dinh dưỡng, một số người cho rằng chế độ ăn uống bổ sung collagen sẽ cải thiện làn da và móng tay, cũng như sức khỏe chung. Tuy nhiên, nghiên cứu khoa học chính thống đã không đủ bằng chứng mạnh mẽ để ủng hộ cho những tuyên bố này. Vì bổ sung collagen, khi vào trong hệ tiêu hóa chúng được thủy phân bởi men trở thành các acid amin, chẳng khác gì nhai miếng da bò thôi, trừ khi điều chế được loại collagen không biến tính.

 Các van tim, lỗ van, cột cơ, gờ cơ trong 4 buồng tim đều có đan xen phân bố collagen nên chúng mới bền đến vậy. Việc thay van tim thì các van cấu tạo từ collagen vẫn là ưu tiên cao. Bệnh thấp tim cũng hướng tới tàn phá van tim sớm, gây co rút, sứt sẹo và hở van.

 Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Khoa học, uống các loại collagen tuype II, không biến tính như UC2, chế từ ức gà con, thấy giúp cải thiện các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp. Các tác giả đã tiến hành một thử nghiệm mù đôi ngẫu nhiên trên 60 bệnh nhân.  Bốn bệnh nhân trong nhóm dùng collagen đã thuyên giảm bệnh. 

 Một nghiên cứu khác báo cáo rằng uống phân tử thủy phân chiết xuất từ sụn xương ức gà chứa chất collagen type II, chondroitin sulfate và acid hyaluronic, làm giảm sự khó chịu viêm xương khớp

 Tóm lại: collagen có thể dùng ngoài, đặc biệt là bỏng; uống vào ruột, trừ collagen không biến tính, các collagen khác đều biến thành acid amin nên không thay đổi được hệ cấu trúc collagen ở da, hay nói khác nó không có tác dụng chống nhăn da. Các duy nhất là kích thích cơ thể tự sinh tổng hợp theo tuype mà ta cần.

 Hướng nghiên cứu của Viện Y học bản địa Việt Nam là dùng thảo dược Kích thích cơ thể người nữ sinh tổng hợp Enzyme Aromatase, khiến Androgen chuyển hóa thành Estrogen, kết hợp vitaminC để kích hoạt quá trình tạo ra Collagen nội sinh. Với nghiên cứu này, sản phẩm AZ57 của Viện từ năm 2010 để chống nhăn da được cho là đã đi đúng hướng và hiệu quả.

Bác sỹ Hoàng Sầm

Chủ tịch hội đồng

Viện Y học bản địa Việt Nam

Doctor SAMAN