Cuộc sống của chúng ta phụ thuộc vào các kích thích tố. Điều quan trọng nhất trong số đó là hormone giới tính ảnh hưởng về sinh lý của chúng tôi, và trong đời sống xã hội. Mức độ hormone thay đổi theo tuổi tác. Kích thích tố trong người đàn ông đến tuổi 20 đạt đỉnh cao của nó, và giảm dần dần trong cuộc đời sau này.

Trong cơ thể của phụ nữ có sự tổng hợp hormone giới tính nam testosterone ( ở cả nam và nữ) ban đầu với số lượng rất nhỏ, nhưng theo thời gian mức độ hormone này được tăng lên, do đó sau khi mãn kinh, lượng hormone nam giới ở phụ nữ có thể đạt được cùng một mức độ như nam giới trong nhóm tuổi này.

 Những lý do, tại sao một người trên một nền tảng có sức khỏe tốt bắt đầu bị rụng tóc, có thể được chia thành hai nhóm chính: nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài. Các nguyên nhân bên trong bao gồm các biến động nội tiết tố và rối loạn trao đổi chất, các quá trình tự miễn dịch, yếu tố di truyền; các nguyên nhân bên ngoài bao gồm tình trạng tâm thần (stress), nhiễm trùng, chấn thương thể chất (thiệt hại cho da), tác động của các chất độc hại, vv.Thường thì có sự kết hợp của nhiều yếu tố, dẫn đến rụng tóc.

 Khi nghiên cứu về vấn đề hói đầu, người ta cũng nhắc lại câu nói của Hippocrates: “Hoạn quan không bị gút và cũng không

bị hói đầu”. Năm 1942 của thế kỷ 20, khi quan sát hoạn quan, James B. Hamilton đã viết: “Hoạn quan không bị hói đầu bởi vì họ không có nội tiết tố nam androgen. Chính androgen là điều kiện tiên quyết và là chất kích thích chính gây ra chứng hói đầu thông thường.” Sự hiểu biết quan trọng này đã góp phần xây dựng nền tảng cho việc tiếp tục nghiên cứu sâu vào nguyên nhân của bệnh hói đầu và tìm ra phương pháp chữa trị hói đầu sau này.

Sau đây chúng ta xem xét chủ yếu về nguyên nhân của chứng rụng tóc androgenetic.

Nguyên nhân của rụng tóc androgenetic không phải là do sự giảm vi tuần hoàn của da đầu, không phải là do tăng tiết bã nhờn và không phải là do có bã nhờn da, như trước đây đã nghĩ. Mọi điều là ở enzym 5-alpha reductase được sản xuất trong các tuyến bã nhờn (tuyến dầu) và các nang lông do  nhạy cảm với các nội tiết tố androgen. Dưới tác động của 5-alpha reductase, hormone testosterone chuyển đổi thành dihydrotestosterone (DHT). Đối với một số nang tóc, tập trung chủ yếu ở phía trên của đầu, hormone DHT  là độc hại. Những nang tóc nhạy cảm với dihydrotestosterone này dưới tác động của nó bị teo đi và có thể cuối cùng là chết đi.

Trong quá trình "ngộ độc", những sợi tóc nhạy cảm trở nên mỏng hơn, hơi nhiễm sắc tố, rút ngắn chiều dài (giảm chu kỳ sống và tóc không kịp để mọc dài), làm chậm sự phát triển tóc. Tóc như vậy qua thời gian bắt đầu giống như lông tơ (vellus). Thông thường, testosterone lưu hành ở cả nam giới và phụ nữ. Cho đến gần đây người ta cho rằng, trong cơ thể người bị rụng tóc mạnh chứa một lượng quá nhiều testosterone, và đấu tranh với rụng tóc là bằng cách làm giảm mức độ testosterone trong máu. Việc rụng tóc quá nhiều và hói đầu hoàn toàn là bị kích động bởi DHT, trong khi testosterone có thể lưu thông tự do trong các nang lông mà không làm cho chúng một chút tổn hại nào. "

Hình vẽ trên minh họa các giai đoạn tuổi đời của tóc:

ANAGEN (giai đoạn tăng trưởng), CATAGEN (giai đoạn chết dần rễ tóc ), TELOGEN ( rụng tóc và hình thành rễ mới) và ANAGEN sớm ( mọc tóc mới).          

Testosterone. Lưu ý sự khác biệt chính  - liên kết đôi 4,5 trên vòng A (bên trái).
Ở nam giới, khoảng 5% của testosterone chịu cho 5α-reductase khử để tạo thành nội tiết tố androgen là dihydrotestosterone mạnh hơn. DHT có ái lực đối với các thụ thể androgen khoảng ba lần lớn hơn testosterone và 15-30 lần lớn hơn các nội tiết tố androgen thượng thận. Trong thời gian phôi DHT có một vai trò thiết yếu trong sự hình thành các cơ quan sinh dục nam giới bên ngoài, trong khi ở  người lớn DHT đóng vai trò như androgen chủ yếu trong tuyến tiền liệt và trong nang lông.

Dihydrotestosterone - một dạng hoạt động sinh học của androgen, được hình thành từ testosterone trong các tế bào của các cơ quan đích dưới tác động của  enzyme 5-alpha reductase.

Dihydrotestosterone (DHT) liên kết mạnh mẽ hơn nhiều với các thụ thể androgen của các mô so với hợp chất gốc là testosterone.
Việc mọc rậm lông ở thân thể và hoặc hói đầu theo loại hình “nam” ở cả hai giới nam và nữ có liên quan với sự hình thành gia tăng của DHT trong các nang lông. Độ bã nhờn của da tăng lên, dẫn đến sự hình thành mụn trứng cá.

Các enzyme 5α-reductase, còn được gọi là các enzyme 3-oxo-5α-steroid 4 dehydrogenase, là các enzym tham gia vào quá trình trao đổi chất steroid. Chúng tham gia vào 3 con đường chuyển hóa: sinh tổng hợp axit mật, chuyển hóa androgen và estrogen, và ung thư tuyến tiền liệt.

5α-reductases xúc tác cho phản ứng hóa học sau đây:
3-oxo-5α steroid + chất nhận ↔ 3-oxo-Delta4-steroid + chất nhận khử

Như vậy, hai chất nền của các enzym này là 3-oxo 5α-steroid và chất nhận, trong khi hai sản phẩm của nó là 3-oxo-Delta4-steroid và chất nhận khử.

 5-α reductase tồn tại trong hai đồng dạng enzyme (isoenzyme): steroid 5α-reductase  loại 1 và loại 2. Loại 2 là enzyme chủ yếu trong tuyến tiền liệt và nang tóc.

Các enzyme 5α-reductase được sản xuất trong các mô lựa chọn ở cả nam và nữ, đặc biệt là trong các mô của đường sinh sản, tinh hoàn và buồng trứng, cụ thể là da, túi tinh, tuyến tiền liệt và mào tinh hoàn.
 Chức năng của 5α-reductases là chuyển đổi hormone sinh dục nam testosterone thành dihydrotestosterone mạnh hơn:

                          5-alpha-reductase                                          

Testosterone   ──────────>   DHT (dihydrotestosterone)  

Sự ức chế 5α-reductase dẫn đến giảm sản xuất DHT, tăng mức độ testosterone, và, có lẽ, tăng mức độ của estradiol. Chứng vú to của nam (gynecomastia) là một tác dụng phụ có thể có của sự ức chế 5α-reductase.

Các chất ức chế 5α-reductase thường được sử dụng để điều trị hai tình trạng liên quan đến DHT là chứng hói đầu (MPB) và tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH, Benign Prostatic Hyperplasia).

Thuốc ức chế 5α-reductase được sử dụng trong hói đầu kiểu nam giới, chứng tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH), ung thư tuyến tiền liệt, và liệu pháp thay thế hormone (nam nữ) cho phụ nữ chuyển đổi giới tính.

Cả hai đồng dạng enzyme ( 5α-reductase loại 1 và loại 2) cũng được sản xuất trong não, nơi mà chúng phục vụ để tạo ra allopregnanolone neurosteroid (5α-reductase loại1) và chuyển đổi Testosterone thành DHT (5α-reductase loại 2 ). Finasteride ức chế chức năng của một trong  các isoenzymes (loại 2), trong khi dutasteride ức chế cả hai đồng dạng.

Enzyme 5-alpha-reductase trong rụng tóc androgenetic 

Quan sát từ các nghiên cứu ở các hoạn quan cho thấy rằng, nội tiết tố androgen tinh hoàn của họ có nồng độ thấp, và ở những người đàn ông thiếu gen 5-alpha-reductase có nồng độ dihydrotestosterone (DHT) thấp, ám chỉ DHT là một androgen chủ chốt trong sinh bệnh rụng tóc kiểu nam ở nam giới. Enzyme steroid vi thể (microsome steroid) 5 alpha-reductase là chịu trách nhiệm về sự hình thành của DHT mạnh từ testosterone cũng như cho sự chuyển đổi androstenedione thành 5- alpha-androstanedione. Enzyme này, là chất trung gian khử testosterone thành DHT qua các đồng yếu tố (cofactors) khử (ví dụ, NADPH), không phải là duy nhất đối với mô nhạy cảm với androgen, nhưng là một tính chất vốn có của các nguyên bào sợi da và tóc.

Ts Lô Quang Phú

Nghiên cứu viên cao cấp

Viện Y Học Bản Địa Việt Nam

Doctor SAMAN