Tâm thần kinh

Tại sao say tàu xe

Một số người chỉ cần ngửi thấy mùi dầu xe hay nhìn thấy sóng dập dềnh đã cảm thấy chóng mặt, buồn nôn, đặc biệt ở những người bị tiền đình, huyết áp thấp. Các triệu chứng đầu tiên của say tàu xe là tăng tiết nước bọt, cảm giác trào ngược, buồn nôn, toát […]

Một số người chỉ cần ngửi thấy mùi dầu xe hay nhìn thấy sóng dập dềnh đã cảm thấy chóng mặt, buồn nôn, đặc biệt ở những người bị tiền đình, huyết áp thấp. Các triệu chứng đầu tiên của say tàu xe là tăng tiết nước bọt, cảm giác trào ngược, buồn nôn, toát mồ hôi lạnh, chóng mặt, mặt tái xanh, thở nông và nôn. Khi nôn xong sẽ thấy dễ chịu hơn, nhưng nếu tình trạng này kéo dài sẽ gây mất nước, rối loạn điện giải và hạ áp.

Khoảng một phần ba dân số thế giới rất dễ bị say tàu xe và phần còn lại có thể bị say trong điều kiện khắc nghiệt. Người Hy Lạp, La Mã và Trung Quốc là những người đầu tiên biết về chứng say tàu xe mà cụ thể là say sóng, người Hy Lạp và La Mã cho rằng dạ dày là nơi gây ra chóng mặt còn người Trung Quốc nhấn mạnh đến gan và mắt. Cơ chế sinh học thần kinh và bệnh lý của chứng say tàu xe hiện vẫn chưa được hiểu đầy đủ, các nghiên cứu phân tử còn mơ hồ, xong lý thuyết cơ bản về vai trò của hệ thống tiền đình được chấp nhận.

Sự mâu thuẫn giữa các giác quan là nguyên nhân gây ra say xe. Hệ thống tiền đình nằm ở phía sau ốc tai cả hai bên gồm 3 ống bán khuyên và 2 túi saccule, utricle; được coi là một bộ phận nhận biết các chất độc thần kinh gây mất cân bằng, kích hoạt phản ứng để loại bỏ chất độc khỏi cơ thể, có vai trò quan trọng kiểm soát sự thăng bằng.

Ốc tai làm nhiệm vụ chuyển các tín hiệu âm thanh sang dạng xung thần kinh để dẫn truyền theo dây thần kinh thính giác số VIII về não. 3 ống bán khuyên, trong mỗi ống bán khuyên này đều có rất nhiều tế bào lông và 2 lớp dịch lỏng trong – ngoài có thành phần ion Na+ , K+ phù hợp với chức năng điều chỉnh các xung điện hóa, do đó khi cơ thể chuyển động những chất lỏng này sóng sánh truyền xung điện hóa tới các tế bào lông, khiến chúng lay động qua lại và gửi tín hiệu về não giúp cơ thể biết được trạng thái cân bằng, nhận biết vị trí của mình trong không gian 3 chiều. 2 túi saccule và utricle phát hiện sự dịch chuyển và gia tốc tuyến tính của đầu, chẳng hạn như những chuyển động do nghiêng hoặc chuyển động tịnh tiến (chuyển động ngang và chuyển động dọc).

Hệ thống tiền đình - Ốc tai

Hệ thống tiền đình – ốc tai

Khi đi xe, tàu hay máy bay, tai nghe thấy âm thanh của sự chuyển động, hệ thống tiền đình – ốc tai lập tức thông báo đến não bộ. Trong khi đó, mắt, khối cơ, các khớp trong cơ thể lại truyền tín hiệu về não rằng không có sự chuyển động, hoặc ngược lại. Lúc này não nhận được tín hiệu mẫu thuẫn và kết luận rằng cơ thể bị nhiễm độc, cần có phản ứng nôn để loại bỏ chất độc đó (theo Treisman và cộng sự, 1977).

Chứng say tàu xe có thể xảy ra khi tiếp xúc với chuyển động vật lý, chuyển động thị giác và chuyển động ảo. Một nghiên cứu được công bố trên PloS one vào năm 2013, cho rằng phim 3 chiều cũng gây chóng mặt, buồn nôn – giống như chứng say tàu xe và thực tế chứng minh điều này hoàn toàn có thể xảy ra.

Ba chất dẫn truyền thần kinh: Histamine, Acetylcholine và Noradrenaline, đóng vai trò quan trọng trong sinh học thần kinh của chứng say tàu xe. Ứng dụng trong nghiên cứu và sản xuất các thuốc chống say tàu xe.

Doctor SAMAN
​DS. NCV Nguyễn Thị Thức

 

 

Tài liệu tham khảo:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4383869/#DDV028C2

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11286016

https://www.britannica.com/science/human-nervous-system/The-vestibular-system

 

Tác giả

Giới thiệu về tác giả

DS.NCV Nguyễn Thị Thức

Bình luận

Bấm vào đây để viết bình luận