Nghiên cứu

Tìm hiểu chứng chóng mặt – rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình là gì? Rối loạn tiền đình là chứng bệnh đang ngày càng phổ biến và tỉ lệ người mắc ngày càng có xu hướng gia tăng. Mức độ bệnh có thể nhẹ hoặc cũng có thể diễn biến khá nặng và nghiêm trọng tùy từng người bệnh. Rối loạn tiền đình […]

Rối loạn tiền đình là gì?

Rối loạn tiền đình là chứng bệnh đang ngày càng phổ biến và tỉ lệ người mắc ngày càng có xu hướng gia tăng. Mức độ bệnh có thể nhẹ hoặc cũng có thể diễn biến khá nặng và nghiêm trọng tùy từng người bệnh. Rối loạn tiền đình xảy ra khi cơ thể xuất hiện tình trạng mất cân bằng ở các hoạt động. Bình thường theo cấu tạo và vai trò của các cơ quan trong cơ thể, tiền đình sẽ là cơ quan chịu trách nhiệm giữ cân bằng cho các hoạt động. Song vì một lý do nào đó mà tiền đình bị tổn thương, mất dần chức năng và gây nên những triệu chứng khó chịu cho cơ thể.

Những dấu hiệu của rối loạn tiền đình xảy ra hàng ngày, đặc biệt là vào thời điểm buổi sáng. Theo thời gian, các dấu hiệu này sẽ tăng về tần suất và mức độ, nếu không thực hiện các biện pháp tác động, cơ thể sẽ gánh chịu khá nhiều những ảnh hưởng nghiêm trọng, không chỉ là cho các hoạt động của cơ thể, mà còn gây ra những ảnh hưởng trực tiếp cho não bộ.

Vì vậy, có thể khẳng định rằng, rối loạn tiền đình là một căn bệnh. Một số người còn gọi căn bệnh này là rối loạn tiền đình não, bởi căn bệnh có liên quan trực tiếp đến hoạt động của não bộ, bởi cấu tạo của tiền đình có hệ thống thần kinh và mạch máu. Đây là những cơ quan liên hệ trực tiếp với não bộ. Do đó, khi cơ quan này gặp vấn đề cũng sẽ ảnh hưởng đến chức năng của não bộ.

Dịch tễ học

Một nghiên cứu gần đây về dịch tễ học ở Mỹ ước tính 35% người từ 40 tuổi trở lên đã trải qua một số cơn rối loạn tiền đình. Cũng tại Mỹ, Viện Quốc gia về chứng điếc và rối loạn giao tiếp khác (NIDCD) báo cáo 80% những người từ 65 tuổi trở lên thường bị chóng mặt, trong đó chóng mặt do rối loạn tiền đình chiếm khoảng 50%.

Cấu tạo cơ quan tiền đình

Tiền đình là một hệ thống thuộc hệ thần kinh nằm ở phía sau ốc tai (hai bên), có vai trò quan trọng trong duy trì tư thế, dáng bộ, phối hợp cử động mắt, đầu và thân mình. Ở đây, các tín hiệu âm thanh được chuyển từ dạng cơ học sang dạng xung thần kinh để dẫn truyền theo dây thần kinh thính giác (dây số 8) truyền về não. Cơ quan chuyển xung âm thanh dạng cơ học sang dạng điện thần kinh là ốc tai. Gắn liền với ốc tai là ba vòng bán khuyên, tạo hình 3D trong không gian, giúp cơ thể nhận biết vị trí của mình trong không gian 3 chiều.

Hình ảnh ốc tai trong

Tiền đình có nhiệm vụ chính là giữ thăng bằng cho cơ thể. Khi chúng ta di chuyển, cúi, xoay… hệ thống tiền đình cũng sẽ nghiêng lắc theo các động tác này của cơ thể và giúp cơ thể có tư thế thăng bằng. Tiền đình được điều khiển bởi các nhóm thần kinh cao cấp nằm trong não bộ.

Nguyên nhân

Những rối loạn có liên quan đến thăng bằng (hội chứng tiền đình) là xuất phát từ bộ phận này của tiền đình. Một số nguyên nhân thường gặp dẫn đến bệnh là: do virus gây viêm thần kinh sọ não số 8, thoái hóa một trong các cơ quan của hệ tiền đình, viêm tai giữa, chấn thương mê lộ, nghẽn tắc động mạch tiền đình, co thắt động mạch cột sống,…

Yếu tố nguy cơ

Theo nghiên cứu nhiều nguyên nhân gây rối loạn tiền đình như thường xuyên sống trong môi trường quá ồn, thời tiết khó chịu khi chuyển mùa, ăn phải thức ăn bị nhiễm độc … Một thực tế cho thấy rối loạn tiền đình rất dễ xảy ra ở những người làm việc trong môi trường văn phòng như dân công sở, học sinh, sinh viên, nữ giới …

Nhân viên công sở thường ít vận động, ngồi nhiều trong văn phòng lâu ngày làm co thắt động mạch cột sống thân nền, dẫn đến tình trạng thiếu máu nuôi vùng não bộ gây ra bệnh rối loạn tiền đình.

Bên cạnh đó một tỷ lệ lớn những người mắc bệnh rối loạn tiền đình xảy ra ở độ tuổi phụ nữ tiền mãn kinh. Ngoài ra những người hay suy nghĩ, thường xuyên chịu căng thẳng về đầu óc ở mọi lứa tuổi, giới tính cũng là những đối tượng có khả năng bị mắc cao.

Triệu chứng

Biểu hiện đầu tiên của bệnh là cảm giác chóng mặt, quay cuồng, hoa mắt, ù tai, buồn nôn. Nặng hơn người bệnh sẽ mất thăng bằng không giữ được tư thế, ù tai, không thể bước đi, dễ ngã.

Chẩn đoán

Các cơ quan tiền đình tai trong và các dây thần kinh liên kết các trung tâm não hình thành một hệ thống phức tạp, phục vụ nhiều chức năng và có thể bị ảnh hưởng bởi một số hệ thống bên ngoài. Do đó, một đánh giá toàn diện của tai trong có thể yêu cầu các loại xét nghiệm khác nhau.

Đôi khi các bài kiểm tra có thể gây mệt mỏi và có thể dẫn đến đứng không vững tạm thời.

Bệnh rối loạn tiền đình được chia làm 2 loại chính là rối loạn tiền đình trung ương và rối loạn tiền đình ngoại biên.

Rối loạn tiền đình trung ương là căn bệnh xuất hiện do tổn thương nhân tiền đình hoặc các đường liên hệ giữa nhân tiền đình và hệ thần kinh trung ương. Nguyên nhân phát sinh căn bệnh chủ yếu là do các căn bệnh liên quan đến tim mạch và hệ xương như xơ vữa động mạch, giảm huyết áp, thoái hóa cột sống cổ,…Lâm sàng chỉ là cảm giác bồng bềnh giống như đi trên đệm mút.

Rối loạn tiền đình ngoại biên là căn bệnh tiền đình do tổn thương bộ phận cảm nhận hoặc dây thần kinh tiền đình. Lâm sàng đặc trung của loại tiền đình này thường gây ra những cơn chóng mặt nặng, quay cuồng và kéo dài, kèm theo là tình trạng nôn ói.

Để phân biệt 2 loại bệnh tiền đình này, ta cũng không thể nhận biết bằng mắt thường hoặc qua các dấu hiệu, bởi các dấu hiệu của bệnh thường khá giống với một số căn bệnh khác xuất hiện trên cơ thể. Chính vì vậy, để có được kết luận chính xác, ta nên đi kiểm tra và thăm khám tại các cơ sở y tế.

Điều trị 

Các phương pháp điều trị cho rối loạn tiền đình phụ thuộc vào triệu chứng, bệnh sử và sức khỏe bệnh nhân nói chung.

Tùy theo nguyên nhân gây rối loạn tiền đình, người bệnh sẽ chọn được hướng điều trị thích hợp. Ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, trường hợp nặng có thể sẽ cần phẫu thuật hoặc điều trị nội khoa. Bên cạnh đó, người bệnh cần luyện tập để cải thiện bệnh tình hoặc ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh đối với người bình thường.

Doctor SAMAN

Bs.Ths. Vi Quốc Hoàng

Nguyên trưởng khoa thần kinh BV Đa khoa TW Thái Nguyên

Viện Y học bản địa Việt Nam

Tác giả