Tinh trùng là gì?

Tinh trùng là những tế bào mang chất liệu di truyền phục vụ cho sinh sản nam giới.  Các chất liệu di truyền từ tinh trùng phải được kết hợp với chất liệu di truyền từ trứng của nữ giới, trong một quá trình được gọi là thụ tinh.

Tinh trùng trưởng thành triển đầy đủ rất nhỏ (dài 0,05 mm) và không thể được nhìn thấy của mắt thường. Những tinh trùng trưởng thành có biệt hóa cao về tế bào, tạo thành ba phần: đầu, cổ và đuôi. Trong phần đầu là một cấu trúc gọi là hạt nhân, trong đó chứa 23 nhiễm sắc thể. Đầu được là nơi bám dính và xâm nhập vào trứng.  Cổ tham gia cố dịnh phần đầu, nối liền đến đuôi. Phần đuôi gần cổ chứa ty thể, cung cấp năng lượng cho tinh trùng di chuyển. Việc di chuyển và chuyển động là nhờ đuôi quẫy để đẩy tinh trùng đi như cơ chế di chuyển của con nòng nọc.

Quá trình sản xuất tinh trùng được thực hiện thế nào?

Nam giới có tinh hoàn và một hệ thống ống dẫn, các tuyến khác mở cửa vào các ống dẫn. Tinh hoàn là một cặp hình quả trứng, chúng chính là một tuyến nội/ngoại tiết (khối lượng khoảng 15-35ml) được đựng, treo trong bìu dái. Tinh hoàn là phần quan trọng nhất cho các hoạt động bình thường của hệ thống sinh sản nam giới. 

Tinh hoàn có hai vai trò riêng nhưng liên quan mật thiết với nhau:

• Sản xuất tinh trùng
• Sản xuất các hormone sinh dục nam, testosterone.

Trước khi sinh, tinh hoàn trong ổ bụng phát triển và di chuyển xuống vùng bụng vào trong bìu. Điều kiện để tinh hoàn có khả năng sản xuất tinh trùng là: nhiệt độ tinh hoàn phải thấp hơn thân nhiệt 3-5^oC, vì vậy tinh hoàn động vật có nguồn gốc linh trưởng luôn thõng xuống ngoài cơ thể.

Tinh trùng được sản xuất trong tinh hoàn, được dồn nén chặt trong ống gọi là ống mầm. Những ống này có tổng chiều dài khoảng 150 mét. Khoang gian giữa các ống này có những hạt giống nằm trong một loại tế bào, gọi là tế bào Leydig, trong đó còn sản xuất các hormone sinh dục nam testosterone.

Sản xuất tinh trùng được thực hiện thế nào?

Sản xuất tinh trùng (spermatogenesis) là một quá trình liên tục, kéo dài. Tinh trùng luôn ở các giai đoạn khác nhau của quá trình phân bào.  Trong thời gian nhất định trong tinh hoàn, một số tinh trùng đang ở giai đoạn đầu và 1 phần khác đang ở các giai đoạn sau của sự phát triển.  Phải mất khoảng 70 ngày đối với các tế bào mầm (tiền thân của tinh trùng) mới phát triển thành tinh trùng trưởng thành trong tinh dịch có thể thụ tinh cho trứng.

Trong tinh hoàn, các tế bào ở lớp niêm mạc của ống có hạt giống phân chia mức độ cao để sản xuất tinh trùng. Việc sản xuất tinh trùng bắt đầu với các tế bào mầm đầu tiên, được gọi là một spermatogonium (tiền thân của tinh trùng). Những tế bào phân chia và đi qua nhiều giai đoạn, bao gồm một sự thay đổi lớn về hình dạng; từ một tế bào hình tròn thành 'con nòng nọc', rồi trông như tinh trùng trưởng thành. Ở giai đoạn này, tinh trùng được giải phóng ra từ lớp lót của ống sản xuất tinh trùng và đi qua trong tinh hoàn vào mào tinh hoàn.

Quá trình vận chuyển tinh trùng?

Đầu chỏm mặt sau mỗi tinh hoàn là một cuộn ống nhô cao gọi là mào tinh hoàn. Mào tinh hoàn này sẽ kết nối các ống khác, tập trung lại thành 1 ống duy nhất được gọi là ống dẫn tinh.

Khi khởi hành từ tinh hoàn, các tinh trùng cần 2- 10 ngày đi qua mào tinh hoàn. Trong suốt cuộc hành trình, các tinh trùng trưởng thành dần và có được khả năng di chuyển (bơi lội hoặc trở nên di động hơn).

Khi bắt đầu xuất tinh, tinh trùng được vận chuyển khẩn trương từ đuôi của mào tinh hoàn, thông qua các ống dẫn tinh, ra niệu đạo dương vật. Khi tinh trùng di chuyển trong các ống dẫn, chất dịch lỏng từ túi tinh, tuyến Cowper và tuyến tiền liệt tuyến được thêm vào để làm môi trường sống cho tinh trùng. Hỗn hợp này sau đó được gọi là tinh dịch.  Hơn 90% tinh dịch được sản xuất từ túi tinh và tuyến tiền liệt chứ không phải từ tinh hoàn.

Hệ thống điều khiển kích thích tố sản xuất tinh trùng?

Hormone tuyến yên, một tuyến nhỏ ở đáy não, kiểm soát hoạt động của các tinh hoàn. Tuyến yên phát hành cả hai hormon Luteinising (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH) vào máu.  Những hormone này hoạt động như "chìa khóa" để khởi động tinh hoàn.

Mức độ FSH và LH trong máu tăng trong giai đoạn đầu của tuổi dậy thì làm cho tinh hoàn phát triển và trưởng thành.  Với sự giúp đỡ của LH, các tế bào Leydig trong tinh hoàn sản xuất ra các hormone sinh dục nam testosterone. Testosterone có trách nhiệm cho sự phát triển các đặc điểm nam tính chung ở bé trai ở tuổi dậy thì bao gồm cả phát triển của râu, bộ phận sinh dục và lông trên cơ thể và các đặc điểm khác của nam giới trưởng thành.

Cùng với testosterone, VSATTP từ tuyến yên cũng tham gia kích thích việc sản xuất tinh trùng.

Sự xuất tinh diễn ra như nào?

Khi bắt đầu xuất tinh, nhờ tác động của các cơn co thắt của cơ đẩy tinh trùng đi cùng một lượng nhỏ chất lỏng, từ mào tinh hoàn qua ống dẫn tinh.

Ở mặt sau của bàng quang, ống dẫn tinh sẽ biến thành các ống dẫn xuất tinh, đi qua tuyến tiền liệt (tuyến tiền liệt niệu đạo) vào trong đường tiểu (niệu đạo dương vật).  Tuyến tiền liệt tạo ra chất lỏng hỗn hợp với tinh trùng trong niệu đạo tiền liệt tuyến. Hỗn hợp này từ dịch tinh hoàn và tuyến phụ kiện khác, đi dọc theo niệu đạo vào đầu dương vật khi nó được xuất ra (ejaculated) tại thời điểm của cực khoái.

Tinh dịch là gì?

Tinh trùng, sống trong tinh dịch, tinh dịch là dịch xuất ra từ dương vật khi đạt cực khoái. Tinh dịch là hỗn hợp của chất lỏng từ các cơ quan khác nhau của đường sinh sản nam giới.  Khoảng 90% của tinh dịch xuất kho từ tuyến tiền liệt và túi tinh. Chỉ một lượng nhỏ chất lỏng, có chứa các tinh trùng, xuất phát từ mào tinh hoàn.

Trong thời gian xuất tinh, thông thường thì tinh trùng và chất lỏng tuyến tiền liệt đi ra đầu tiên và các dịch túi tinh ra sau.

Cần bao nhiêu tinh trùng để có thể thụ tinh?

Việc xuất tinh của nam giới với dịch lỏng giàu dinh dưỡng có chứa hàng chục triệu tinh trùng. Tuy nhiên, người đàn ông với số lượng tinh trùng thấp hơn vẫn có thể tham gia thụ tinh. Những người đàn ông không bao giờ sản xuất các tinh trùng, dù có xuất tinh cũng không có giá trị trong việc thụ tinh với trứng của người nữ.

Khuyến cáo

Để tinh trùng tăng số lượng và chất lượng cũng như tăng khả năng thụ thai chúng tôi có 1 số khuyến cáo sau:

• không nên mặc quần lót chật, vùng tầng sinh môn (vùng quanh bộ phận sinh dục) không nên quá ấm, hạn chế tắm bằng nước nóng, tránh ngâm người trong bồn tắm nước nóng...tạo điều kiện nhiệt độ thuận lợi (đủ lạnh) để tinh hoàn sản xuất tinh trùng
• nên ăn những thức ăn giàu L-arginine, hoặc những tiền chất có khả năng chuyển hóa thành L-arginine như: trứng sống, thịt hải sản, các loại nấm- đặc biệt là nấm cục hoặc Khởi dương Saman
• hạn chế uống các chất kích thích xuất tiết như rượu, bia, cafe, hạt tiêu, gừng, ớt

Bs. Hoàng Sầm

Nghiên cứu viên cao cấp

Viện Y Học Bản Địa Việt Nam

Doctor SAMAN