Mụn trứng cá phụ nữ trưởng thành – giải pháp
Mụn trứng cá ở phụ nữ trưởng thành (AFA) là mụn ở phụ nữ trên 25 tuổi, trong đó yếu tố di truyền và nội tiết tố góp phần vào cơ chế bệnh sinh của AFA, được đặc trưng bởi diễn tiến mãn tính, cần điều trị duy trì trong nhiều năm, hay tái phát. Đến năm 1997, các báo cáo cho thấy 76% trong số những bệnh nhân này là phụ nữ với độ tuổi trung bình là 35,5 tuổi, nguyên nhân chủ yếu là do tăng androgen (hyperandrogenism).
Các nghiên cứu cho thấy các tổn thương AFA nằm chủ yếu ở phần dưới của khuôn mặt, như vùng hàm dưới, vùng quanh miệng và cằm, với các tổn thương viêm, sẩn và mụn mủ, và để lại sẹo thâm.
Theo cơ địa, có kích thích tăng hormone androgen dẫn đến tăng tiết bã nhờn; thay đổi thành phần lipid; tăng sừng hóa nang trứng cá; sự xâm chiếm của vi khuẩn chủ yếu do vi khuẩn Propionibacterium acnes (P. Acnes) và viêm da quanh mô.
Vai trò của nội tiết tố androgen trong quá trình sinh bệnh của mụn trứng cá đã được xác định rõ ràng: Testosterone, Dehydroepiandrosterone Sulfate (SDHEA) và Dihydrotestosterone (DHT) kích thích tăng trưởng tuyến bã nhờn và sản xuất bã nhờn.
Estrogen có tác dụng ngược lại, đó là chúng ức chế sự bài tiết của nội tiết tố Androgen, điều chỉnh các gen liên quan đến sự phát triển của tuyến bã nhờn và ức chế chức năng của chúng.
Hoạt động của tuyến bã nhờn do đó phụ thuộc vào tỷ lệ estrogen / androgen. Điều đó thấy rõ khi cho Bệnh nhân sử dụng Az – 57 Saman do Viện Y học bản địa Việt Nam nghiên cứu và sản xuất ban đầu chỉ với mục tiêu tăng Estrogen nội sinh để trì hoãn mãn kinh nhưng sau đó phát hiện thêm có tác dụng với mụn trứng cá.
Quan hệ AFA và hormone, cần chú ý:
- Tăng chuyển đổi nội tiết tố ngoại vi: tại các vùng da cục bộ có mật độ các cảm thụ quan với androgen cao như phần dưới mặt nhưng lại thiếu men Aromatase để chuyển hóa chúng thành estrogen. Vì vậy dùng AZ-57 Saman để tăng Aromatase và mỹ phẩm Mặt mịn – Saman (có hoạt chất Đông hầu hoa vàng và Gừng đen diệt P. Acnes) để giảm độ nhạy của vi khuẩn Propionibacterium acnes ( P. acnes ).
- Bệnh AFA trầm trọng thời kỳ tiền kinh nguyệt ở 60 - 70% phụ nữ, thời kỳ tiền mãn kinh, mang thai, thuốc tránh thai chỉ có progestin. Trong những giai đoạn này, có sự gia tăng hoạt tính androgen lớn hơn, liên quan đến giảm estradiol. Điều trị như trên, kèm thêm bôi tại vùng mặt rượu ngâm linh chi hoặc ngâm chó đẻ răng cưa ... những vị thuốc này hạn chế tăng trưởng androgen và giảm chuyển hóa nó thành Dehydotestosteron hoocmon, vốn mạnh gấp 5 lần androgen.
- Giảm căng thẳng, giảm chất kích thích: Tuyến bã nhờn là một cơ quan nội tiết thần kinh và việc sản xuất bã nhờn cũng có thể được kích thích khi căng thẳng, theo đó hormone melanocortins và hormone chuyển đổi dihydroepiandrosterone (DHEA) thành testosterone cũng sẽ giảm theo. Điều trị như trên và dùng thêm sản phẩm có chức năng an thần như Thất miên – Saman hoặc thuốc ngủ khác.
- Vệ sinh da sạch sẽ bằng các loại xà phòng diệt khuẩn để tránh nhiễm P. Acnes. Chú ý không dùng giảm viêm tạm thời bằng cocticoid, vì sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn này phát triển mạnh lên sau khi dùng.
- Giao hợp cũng góp phần làm giảm androgen: lâm sàng nhiều năm cho thấy giao hợp điều độ, đủ tần suất giảm mụn trứng cá rõ rệt và khác biệt.
- Ăn kiêng: Thực phẩm nhiều đường có khả năng làm tăng mụn trứng cá.
- Các thuốc tránh thai chứa Progestin như norgestrel và levonorgestrel đều có xu hướng làm tăng androgen nên tránh sử dụng với người AFA.
- Tránh sử dụng các thức ăn ức chế Aromatase như nấm mỡ, hành trắng, hành tây, gừng đỏ, măng tây, nấm mộc nhĩ, nấm hạnh, nấm nút ...
- Nên ăn: sắn dây củ tròn, mầm đậu nành, sắn dây thường
Bác sỹ Hoàng Sầm.
