Chăm Sóc cuối đời cho người bị ung thư

Chăm sóc cho bệnh nhân ung thư vào cuối đời vẫn cần được tiếp tục, với trọng tâm là cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và những người thân yêu của họ, giúp họ thoải mái trong khoảng thời gian còn lại. Họ có thể vẫn cần sử dụng một số thuốc nhằm giảm cơn đau và chữa các triệu chứng có thể phát sinh (như chữa táo bón, thuốc chống nôn, khó thở...).

Khoảng thời gian cuối đời ở mỗi người là khác nhau. Các câu hỏi và mối quan tâm của các thành viên trong gia đình về giai đoạn cuối của cuộc sống của bệnh nhân ung thư nên được thảo luận với nhau, cũng như với nhóm chăm sóc sức khỏe, khi chúng phát sinh.

Truyền thông về việc chăm sóc cuối đời và ra quyết định trong những tháng cuối đời của bệnh nhân ung thư là rất quan trọng. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu một người bị ung thư giai đoạn cuối thảo luận về các lựa chọn chăm sóc của họ với bác sỹ sớm, mức độ căng thẳng của người đó sẽ giảm và khả năng chống chọi với bệnh tật của họ tăng lên. Các nghiên cứu cũng cho thấy bệnh nhân thích một cuộc trò chuyện cởi mở và trung thực với bác sỹ của họ về các lựa chọn chăm sóc cuối đời sớm trong quá trình mắc bệnh của họ và hài lòng hơn khi có được trò chuyện này.

Các chuyên gia đặc biệt khuyến khích bệnh nhân hoàn thành các “chỉ thị” trước, đó là các tài liệu nêu rõ mong muốn của bệnh nhân ung thư yêu cầu để được chăm sóc cho mình. Điều quan trọng đối với người bệnh mắc bệnh ung thư là phải đưa ra quyết định này trước khi họ trở nên quá muộn. Tuy nhiên, nếu một người trở nên quá ốm trước khi họ hoàn thành “chỉ thị” trước, sẽ rất hữu ích cho những người chăm sóc gia đình biết loại hình chăm sóc mà người thân của họ muốn nhận.

*Làm thế nào để các bác sỹ biết một người bị ung thư sẽ tiếp tục sống được bao lâu?

Bệnh nhân ung thư và người nhà của họ thường muốn biết khi một người bị ung thư thì sẽ tiếp tục sống được bao lâu?; nhưng dự đoán bệnh nhân còn tiếp tục sống được bao lâu là câu hỏi rất khó trả lời. Một số yếu tố phụ thuộc vào nó bao gồm loại ung thư, vị trí của ung thư và bệnh nhân có mắc bệnh nào khác kèm theo hay không v.v

Mặc dù các bác sỹ có thể ước tính được khoảng thời gian bệnh nhân sẽ tiếp tục sống dựa trên những gì họ biết về người đó, nhưng họ có thể do dự khi phải làm như vậy. Bác sỹ có thể lo lắng về việc đánh giá cao hoặc đánh giá thấp tuổi thọ còn lại của bệnh nhân. Họ cũng sợ mang lại hy vọng sai lầm hoặc hủy hoại ý chí sống của bệnh nhân.

*Khi nào một người nào đó nên gọi cho sự trợ giúp chuyên nghiệp nếu họ đang chăm sóc người bệnh ung thư tại nhà?

Những người chăm sóc cho bệnh nhân ung thư tại nhà nên hỏi xem bệnh nhân họ có thoải mái không?; có cảm thấy đau không?; và họ có gặp bất kỳ vấn đề thể chất nào khác thường không?

Có thể có những lúc người chăm sóc cần sự hỗ trợ từ nhóm chăm sóc sức khỏe của bệnh nhân. Người chăm sóc có thể liên hệ với bác sỹ hoặc y tá của bệnh nhân để được giúp đỡ trong các trường hợp dưới đây:

- Bệnh nhân đau không thuyên giảm khi dùng thuốc giảm đau theo liều lượng đã được chỉ định.

- Bệnh nhân bắt đầu xuất hiện các triệu chứng mới, chẳng hạn như buồn nôn, nôn, ngày càng lú lẫn, lo lắng hoặc bồn chồn.

- Bệnh nhân đang gặp phải các triệu chứng mà trước đó đã được kiểm soát tốt.

- Bệnh nhân có biểu hiện khó chịu như nhăn mặt hay rên rỉ.

- Bệnh nhân khó thở và có vẻ buồn bực.

- Bệnh nhân không thể đi tiểu tiện hoặc tiểu tiện không hết.

- Bệnh nhân đã bị ngã.

- Bệnh nhân rất chán nản hoặc nói về chuyện về việc tự tử.

- Người chăm sóc không biết làm thế nào để xử lý một tình huống nhất định.

- Người chăm sóc gặp khó khăn khi đưa thuốc cho bệnh nhân.

- Người chăm sóc bị choáng ngợp khi chăm sóc bệnh nhân, quá buồn hoặc sợ hãi khi ở cạnh bệnh nhân.

*Một số cách để hỗ trợ tinh thần cho một người đang sống và sắp chết vì bệnh ung thư

Sự lo lắng là hay gặp đối với hầu hết các bệnh nhân bị ung thư sắp chết. Hai trong số lo lắng này là sự sợ bị bỏ rơi và sợ trở thành gắng nặng. Những người sắp chết cũng lo lắng về mặt phẩm giá và mất kiểm soát. Dưới đây là liệt kê một số cách mà người chăm sóc có thể mang lại sự thoải mái cho những bệnh nhân có sự lo lắng này:

- Nói chuyện, xem phim, đọc hoặc chỉ ở bên họ.

- Cho phép người đó bày tỏ nỗi sợ hãi và lo lắng về cái chết, chẳng hạn như bỏ lại gia đình và bạn bè. Hãy chuẩn bị lắng nghe họ.

- Sẵn sàng hồi tưởng về cuộc đời của người đó.

- Tránh giữ lại thông tin khó. Hầu hết các bệnh nhân đều thích tham gia vào các cuộc thảo luận về các vấn đề mà họ quan tâm.

- Đảm bảo với bệnh nhân rằng bạn sẽ tôn trọng các “chỉ thị” trước của bệnh nhân, chẳng hạn như Di chúc của họ.

- Hỏi xem bạn có thể làm được gì không cho bệnh nhân.

- Tôn trọng nhu cầu riêng tư của bệnh nhân.

- Hỗ trợ tâm linh cho bệnh nhân. Hãy để cho họ nói về những gì có ý nghĩa đối với họ, cầu nguyện với họ nếu họ muốn, và làm các nhu cầu tâm linh khác theo yêu cầu (như sắp xếp các chuyến thăm của các nhà lãnh đạo tinh thần và các thành viên nhà thờ, nếu thích hợp). Giữ những đồ vật có ý nghĩa gần trong tầm tay của họ.

*Những vấn đề nào khác mà người chăm sóc cần lưu ý?

Điều quan trọng với người chăm sóc là chăm sóc sức khỏe của chính họ vào lúc này. Gia đình và những người chăm sóc bị ảnh hưởng bởi sức khỏe của người thân yêu của họ nhiều hơn họ nhận ra. Chăm sóc người bệnh thường gây ra mệt mỏi cả về thể chất và tinh thần, căng thẳng, trầm cảm và lo lắng. Do đó, điều quan trọng đối với người chăm sóc là chăm sóc cơ thể, tâm trí và tinh thần của chính họ. Giúp đỡ bản thân sẽ mang lại cho họ nhiều năng lượng hơn, giúp họ đối phó với căng thẳng và giúp họ trở thành những người chăm sóc tốt hơn cho bệnh nhân.

Nó cũng hữu ích, nếu người chăm sóc yêu cầu sự hỗ trợ từ bạn bè và các thành viên trong gia đình. Sự giúp đỡ như vậy rất quan trọng để làm giảm bớt nhiều công việc liên quan đến việc chăm sóc người thân bị bệnh hoặc sắp chết.

*Một số chủ đề mà bệnh nhân và người nhà có thể nói về nó

Đối với nhiều người, thật khó để biết phải nói gì với ai đó vào cuối cuộc đời. Tâm lý bình thường là ai cũng muốn nói về lạc quan và tích cực hơn là nói về cái chết. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải thực tế về mức độ bệnh của bệnh nhân. Người chăm sóc có thể khuyến khích người thân của họ mà không hy vọng hão huyền. Mặc dù đây có thể là thời điểm để đau buồn và chấp nhận sự mất mát, nhưng cuối đời cũng có thể là thời điểm để tìm kiếm ý nghĩa và suy nghĩ lại điều gì là quan trọng. Trong giai đoạn này, nhiều người có xu hướng nhìn lại và suy ngẫm về cuộc sống, những di sản được tạo ra và những người thân yêu. Một số câu hỏi cần khám phá với bệnh nhân vào cuối đời như sau:

- Khoảng thời gian vui nhất và buồn nhất mà chúng ta đã cùng nhau chia sẻ là gì?

- Những khoảnh khắc xác định hoặc quan trọng nhất của cuộc đời chúng ta cùng nhau là gì?

- Chúng ta tự hào nhất là điều gì?

- Chúng ta đã dạy nhau điều gì?

Những bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, đe dọa đến tính mạng đã nói rằng sống tích cực và thêm tính hài hước vẫn là một lối thoát quan trọng đối với họ. Ngay cả trong thời điểm thử thách vô cùng khó khăn này, tiếng cười vẫn có thể là liều thuốc tốt nhất.

*Người chăm sóc nên nói chuyện với trẻ em về bệnh ung thư giai đoạn cuối của một thành viên trong gia đình như thế nào?

Trẻ em xứng đáng được nói sự thật về tiên lượng của một thành viên trong gia đình để chúng có thể chuẩn bị sẵn sàng nếu người thân của chúng qua đời. Điều quan trọng là phải trả lời tất cả các câu hỏi của trẻ một cách nhẹ nhàng và trung thực để trẻ không tưởng tượng ra những điều tồi tệ hơn trong thực tế. Trẻ cần được đảm bảo rằng trẻ sẽ được chăm sóc tốt cho dù cho có chuyện gì xảy ra đi nữa.

Người chăm sóc cần chuẩn bị trả lời cho trẻ em những câu hỏi hóc búa. Để làm được điều này, họ nên biết cảm xúc và suy nghĩ của bản thân về tình huống này. Họ cần có khả năng chỉ cho trẻ cách hy vọng điều tốt trong khi chuẩn bị và chấp nhận người thân của chúng có thể chết.

*Ung thư gây tử vong như thế nào?

Nói chung, mỗi bệnh nhân ung thư tử vong theo cách khác nhau. Quá trình này phụ thuộc vào loại ung thư, vị trí và tốc độ phát triển của ung thư.

Đối với một số người, ung thư không thể kiểm soát được nữa và lây lan sang các mô và cơ quan khỏe mạnh. Khi đó tế bào ung thư sẽ chiếm không gian và chất dinh dưỡng cần thiết mà các cơ quan khỏe mạnh sẽ sử dụng. Kết quả là các cơ quan khỏe mạnh không thể hoạt động được nữa.

Đối với một số bệnh nhân ung thư khác, biến chứng do điều trị có thể gây ra tử vong.

Trong giai đoạn cuối của ung thư, các vấn đề có thể xảy ra ở một số bộ phận của cơ thể như sau:

+ Hệ tiêu hóa: Nếu ung thư ở hệ tiêu hóa (ví dụ : Dạ dày, tuyến tụy hoặc ruột kết, thức ăn và chất thải có thể không đi qua được, gây đầy hơi, buồn nôn hoặc nôn. Nếu bệnh ung thư khiến cho thức ăn không được tiêu hóa hoặc hấp thu, bệnh nhân cũng có thể bị suy dinh dưỡng.

+ Phổi: Nếu phổi còn lại quá ít mô phổi khỏe mạnh hoặc nếu ung thư chặn một phần phổi, bệnh nhân có thể khó thở và khó nhận đủ Oxy cho nhu cầu cơ thể. Hoặc, nếu phổi bị xẹp, nó có thể bị nhiễm trùng, điều trị có thể khó khăn với những trường hợp này.

+ Xương: Nếu ung thư ở xương, khi đó quá nhiều Can xi có thể từ xương đi vào máu, có thể gây bất tỉnh và tử vong cho bênh nhân. Xương có khối u cũng có thể bị vỡ và không lành được nữa.

+ Gan: Gan có chức năng loại bỏ các chất độc ra khỏi máu, giúp tiêu hóa thức ăn, chuyển hóa thức ăn thành những chất dinh dưỡng cần thiết để duy trì sự sống. Nếu không có đủ mô gan khỏe mạnh, lúc này sự cân bằng hóa học của cơ thể bị rối loạn. Người đó cuối cùng sẽ bị hôn mê.

+ Tủy xương: Khi ung thư tủy xương, cơ thể không đủ tạo ra đủ tế bào máu khỏe mạnh. Số lượng tế bào hồng cầu thấp sẽ gây thiếu máu và không đủ cung cấp lượng Oxy cần thiết. Số lượng bạch cầu thấp sẽ khiến bệnh nhân khó chống đỡ lại nhiễm trùng. Lượng tiểu cầu giảm sẽ ngăn máu đông lại, bệnh nhân sẽ khó kiểm soát được chảy máu.

+ Não: Khối u trong não có thể gây rối loạn trí nhớ, rối loạn thăng bằng, chảy máu trong não hoặc mất chức năng ở một bộ phận cơ thể khác (như liệt, mù, mất cảm giác...).

Trong một số trường hợp, bệnh nhân ung thư không thể xác định chính xác nguyên nhân và bệnh nhân chỉ đơn giản là suy sụp từ từ, ngày càng yếu đi...trong quá trình chống lại bệnh tật của họ.

*Những dấu hiệu cho thấy “cái chết” đang đến gần và người chăm sóc có thể làm gì để giúp bệnh nhân thoải mái trong thời gian này?

Một số dấu hiệu và triệu chứng có thể giúp người chăm sóc dự đoán khi nào cái chết cận kề với bệnh nhân ung thư. Chúng được mô tả dưới đây, cùng với các đề xuất để quản lý chúng. Tuy nhiên, cuối đời của mỗi người là khác nhau. Ngoài ra, sự hiện diện của dấu hiệu và triệu chứng này không có nghĩa là bệnh nhân đã cận kề cái chết.

a) Rút tiền từ bạn bè và gia đình

b) Thay đổi giấc ngủ

c) Cơn đau khó kiểm soát

d) Ngày càng yếu đi

e) Thay đổi cảm giác thèm ăn: Ăn ít đi và chán ăn.

g) Nhận thức: Lú lẫn, khả năng định hướng về thời gian, không gian, địa điểm, danh tính của những người xung quanh ... bị rối loạn, nhầm lẫn. Đôi khi, bệnh nhân cho biết họ đã nhìn thấy hoặc nói chuyện với những người thân yêu đã qua đời.

h) Hấp hối

- Có thể mất kiểm soát bàng quang hay ruột do các cơ giãn ra trong khung chậu.

- Các kiểu thở có thể trở nên nhanh hơn hay chậm hơn.

- Có thể nghe thấy âm thanh lạch cạch hoặc ục ục do nước bọt và chất lỏng tích tụ trong cổ họng và đường hô hấp trên của bệnh nhân. Mặc dù điều này có thể làm khó chịu cho người chăm sóc, nhưng ở giai đoạn này bệnh nhân thường không gặp bất kỳ sự đau khổ nào. Việc thở có thể dễ dàng hơn nếu xoay người sang một bên và kê gối sau lưng và bên dưới đầu.

- Da có thể chuyển sang màu hơi xanh và mát do sự lưu thông máu chậm lại. Điều này không gây đau đớn hay khó chịu cho bệnh nhân.

Theo Viện nghiên cứu quốc gia Hoa Kỳ (NIH));

 Đã cập nhật ngày 28 tháng 06 năm 2021.

Ngô Quang Trúc

Tiến sỹ Y khoa