Hội chứng Serotonin
Hội chứng Serotonin là một phản ứng của cơ thể do Serotonin tăng cao, nguyên nhân phần lớn do sử dụng thuốc trong quá trình điều trị. Serotonin bản chất là một chất hóa học trung gian làm nhiệm vụ dẫn truyền thần kinh. Bình thường Serotonin không được thấp và cũng không được cao, vì thấp và cao đều có thể gây bất thường cho cơ thể. Ví dụ: Khi bị thiếu chất này có thể gây một số triệu chứng của trầm cảm. Ngược lại, khi quá nhiều chất này cũng gây rối loạn hoạt động trong cơ thể. Một số trường hợp có thể đe dọa đến tính mạng nếu không xử trí đúng và kịp thời.
* Nguyên nhân gây hội chứng Serotonin
Người ta thấy thuốc chữa bệnh là nguyên nhân chính gây ra hội chứng này, khi sử dụng quá liều hoặc khi kết hợp cùng lúc nhiều loại thuốc với nhau. Ví dụ: Thuốc chống trầm cảm kết hợp với nhóm Triptan để điều trị đau nửa đầu hoặc với thuốc giảm đau nhóm Opioid...sẽ gây gia tăng nồng độ Serotonin trong cơ thể.
1. Các loại thuốc thường gây ra hội chứng Serotonin mà khi dùng thuốc chúng ta cần chú ý:
a) Nhóm thuốc điều trị trầm cảm:
- Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin có chọn lọc (SSRI): Citalopram, Fluoxetin, Paroxetin, Sertralin...
- Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin – Norepinephrin (SNRI): Desvenlafaxin, Duloxetin, Venlafaxin...
- Nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA): Amitriptylin, Desipramin, Doxepin, Imipramin...
b) Nhóm thuốc ức chế Monoamin Oxydase (MAOI): Tranylcypromin, Phenelzin, Isocarboxazid...
c) Các loại thuốc khác:
- Nhóm thuốc Triptan điều trị đau nửa đầu: Amotriptan, Sumatriptan, Naratriptan...
- Nhóm thuốc giảm đau Opioid: Hydrocodon, Fentanyl, Tramadol...
- Thuốc ho: Dextromethorphan...
- Thuốc chống nôn: Metoclopramid...
2. Các chất ma túy: LDS, Heroine, Cocain, Estasay (MDMA), Amphetamin...
3. Một số thuốc có thể làm tăng Serotonin: Kháng sinh, thuốc kháng virus...
4. Một số tác giả cho rằng thực phẩm chức năng... cũng có thể gây tăng Serotonin.
* Triệu chứng của hội chứng Serotonin
Các triệu chứng của hội chứng Serotonin thường xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi dùng thuốc; đây là những triệu chứng không đặc hiệu và rất dễ nhầm với các triệu chứng trong các bệnh khác như cao huyết áp, tiêu chảy, động kinh, viêm não...Thường hội chứng này có thể gặp các triệu chứng sau:
- Kích động hoặc bồn chồn
- Nhịp tim nhanh
- Mất phối hợp cơ hoặc co giật cơ
- Tiêu chảy
Trong các trường hợp nghiêm trọng có thể có các triệu chứng: Sốt cao, động kinh, nhịp tim không đều, hôn mê...
* Chẩn đoán hội chứng Serotonin
Muốn chẩn đoán được hội chứng này bác sỹ phải khai thác kỹ tiền sử bệnh nhân: Sử dụng thuốc, thực phẩm chức năng, ma túy...sau đó có thể phải làm các xét nghiệm loại trừ với các bệnh khác như: Uốn ván, viêm não, nhiễm trùng huyết...tùy từng thể bệnh. Hiện nay chưa có xét nghiệm để chẩn đoán xác định.
* Xử trí và thuốc điều trị hội chứng Serotonin
- Khi bệnh nhân dùng các thuốc có khả năng gây ra hội chứng Serotonin mà có các triệu chứng đã nêu ở trên, người nhà bệnh nhân cần phải đưa ngay bệnh nhân vào viện để điều trị.
- Điều trị tùy thuộc vào triệu chứng của từng bệnh nhân.
- Một số thuốc để điều trị hội chứng này gồm:
+ Thuốc an thần nhóm Benzodiazepin: Diazepam, Lorazepam...
+ Cyproheptadin (Periactin): Thuốc ngăn chặn sản xuất ra Serotonin.
+ Thuốc kiểm soát nhịp tim và huyết áp: Esmolol (brevibloc) hoặc Nitroprussid (Nitropress) được sử dụng khi nhịp tim nhanh và huyết áp cao; Phenylephrin (Neo – Synephrine) hoặc Epinephrin (Adrenalin) được sử dụng khi nhịp tim chậm và huyết áp quá thấp.
* Phòng ngừa hội chứng Serotonin
Việc phòng ngừa hội chứng này người bệnh cần tuân thủ chỉ định dùng thuốc của bác sỹ, không nên tự ý sử dụng thuốc, không nên tự ý tăng liều lượng thuốc...Khi đang dùng một loại thuốc có nguy cơ gây hội chứng Serotonin mà bị thêm một bệnh hay nhiều bệnh khác, bệnh nhân cần phải có sự tư vấn của thày thuốc.
Phòng ngừa tệ nạn ma túy, không sử dụng các chất ma túy.
Nếu có triệu chứng của hội chứng Serotonin ở mức độ nhẹ, bệnh nhân cần ngừng ngay sử dụng thuốc đang dùng và đi khám ngay bác sỹ. Trong những trường hợp nặng cũng dừng ngay thuốc đang điều trị và đưa bệnh nhân vào bệnh viện kịp thời.
Khi dùng thực phẩm chức năng cũng cần lưu ý. Vì vậy FDA đã yêu cầu nhà sản xuất phải dán mác cảnh báo với các thuốc có thể gây hội chứng Serotonin.
Tài liệu tham khảo:
Thuốc và sức khỏe, số 627, năm 2019.
Ngô Quang Trúc
