Bác sĩ Hoàng Sầm
Viện Y học bản địa Việt Nam
Ung thư thường có nhiều dòng tế bào khác nhau với đặc tính sinh tồn đa dạng. Y học cổ truyền là phương thức đa hoạt chất có thể giúp người bệnh ung thư thêm cơ hội sống
Một khối u – nhiều dòng tế bào ác tính cùng tồn tại
Nhiều người vẫn nghĩ: ung thư là một nhóm tế bào ác tính giống hệt nhau, chỉ cần tìm đúng thuốc đặc trị là xóa sạch. Nhưng y học hiện đại đã chứng minh, trong một khối u thường có nhiều “dòng tế bào ung thư” khác nhau.
Mỗi dòng này có bộ gen và cơ chế sinh tồn riêng – dòng thì phát triển nhanh, dòng lại ẩn nấp, dòng khác kháng thuốc. Vì thế, một thuốc đặc hiệu chỉ diệt được một dòng, trong khi những dòng khác vẫn âm thầm tồn tại.
Ví dụ, trong ung thư phổi, có dòng tế bào mang đột biến EGFR rất nhạy với thuốc đích như Erlotinib, nhưng cùng lúc tồn tại dòng khác mang đột biến KRAS hoặc TP53 hoàn toàn không đáp ứng. Khi điều trị, ban đầu khối u co nhỏ, nhưng vài tháng sau lại phát triển trở lại – chính là do các dòng kháng thuốc còn sót trỗi dậy.
Thuốc “đánh trúng dòng” mới hiệu quả, còn “đánh trật dòng” thì vô nghĩa.
Nguyên lý này cũng đúng với ung thư gan, vú, hay đại tràng. Có người uống thuốc thấy u nhỏ lại, men gan giảm; người khác dùng bài thuốc giống hệt lại không cải thiện.
Không phải thuốc sai – mà là thuốc “đánh trật dòng ác tính”.
Ung thư gan, chẳng hạn, có dòng tế bào nhạy với hoạt chất flavonoid từ bán chi liên, nhưng người khác lại mang dòng ác tính sinh mạch máu mạnh (VEGF cao), nên cần hoạt chất khác như EGCG (trà xanh) hoặc curcumin (nghệ) để “chặn nguồn nuôi” khối u.
Vì sao thuốc thảo dược đa hoạt chất có lợi thế “phủ rộng” hơn
Khác với thuốc tây y đơn đích (mỗi thuốc chỉ đánh một gen hoặc một protein), thảo dược là “tổ hợp tự nhiên” chứa hàng chục hoạt chất sinh học.
Ví dụ:
- Nghệ đen có curcumin, curcumol, germacrone – vừa chống viêm, vừa kích hoạt chết tế bào ung thư.
- Lôi công đằng chứa triptolide, celastrol – ức chế nhiều tín hiệu sống còn của tế bào ác tính.
- Rau má có asiaticoside – giúp điều hòa miễn dịch, ngăn di căn.
- Trà xanh có EGCG – ức chế tân mạch, làm tế bào ung thư “thiếu đói”.
Một bài thuốc phối hợp 6–10 vị như vậy thực chất là một liệu pháp đa mục tiêu, bao phủ nhiều dòng ung thư khác nhau – từ những dòng phát triển nhanh, dòng chống apoptosis, đến dòng ẩn náu trong mô đệm.
Lợi thế của thuốc đa hoạt chất trong điều trị
Đa hoạt chất đa mục tiêu trong thuốc y học cổ truyền mang lại lợi thế lớn trong điều trị ung thư nhờ sự phối hợp đồng bộ của nhiều cơ chế sinh học, tăng hiệu quả điều trị trong khi giảm tác dụng phụ, đồng thời tương thích tốt với nguyên lý điều trị tổng thể cân bằng, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị
- Phủ rộng nhiều dòng tế bào ác tính: Mỗi hoạt chất “đánh” vào một nhóm tế bào khác nhau, nên khả năng bỏ sót ít hơn.
- Giảm hiện tượng kháng thuốc: Khi tấn công từ nhiều hướng, tế bào ung thư khó “thích nghi” hay đột biến để trốn thoát.
- Giảm tác dụng phụ và tăng dung nạp thuốc: Một số hoạt chất như curcumin, baicalein, EGCG… được chứng minh giúp tăng nhạy cảm với hóa trị, giảm độc tính gan – thận và bảo vệ hệ miễn dịch.
- Hỗ trợ phục hồi và nâng cao chất lượng sống: Y học cổ truyền không chỉ tập trung tiêu diệt tế bào ung thư mà còn chú trọng nâng cao sức khỏe tổng thể, giảm mệt mỏi, triệu chứng đau, cải thiện dinh dưỡng và tinh thần cho bệnh nhân trong giai đoạn điều trị cuối.
Đánh giá hoạt tính sinh học của dược liệu
Cần khoa học hóa thuốc Nam, thuốc Bắc bằng chỉ số IC₅₀ Trong nghiên cứu hiện đại, sức mạnh của một hoạt chất được đo bằng IC₅₀ – liều cần thiết để tiêu diệt/ức chế 50% số tế bào ung thư (hoặc tác nhân gây bệnh) trong thí nghiệm.
- IC₅₀ càng thấp, hoạt chất càng mạnh.
Ví dụ:- Celastrol (săng máu, lôi công đằng): IC₅₀ ≈ 0,5–1 µM
- Curcumin (nghệ): IC₅₀ ≈ 10–20 µM
- Baicalein (hoàng cầm): IC₅₀ ≈ 8–12 µM
Đó là lý do cần nghiên cứu định lượng, chuẩn hóa hoạt chất mạnh (IC₅₀ < 20 µM) từ thuốc Nam, thuốc Bắc – để thuốc cổ truyền có cơ sở khoa học, dễ ứng dụng trong y học hiện đại.
Y học tích hợp – hướng đi của tương lai
Ở Việt Nam, những mô hình điều trị ung thư theo hướng tích hợp đã bắt đầu xuất hiện, như AAS DECA Hà Nội; hoặc nơi bác sĩ Phạm Đình Tuần và cộng sự phối hợp thuốc Nam – Tây y – dinh dưỡng – tâm lý trị liệu, giúp nhiều bệnh nhân “trăm cân treo sợi tóc” ổn định trở lại.
Mô hình vẫn dựa trên nguyên lý lấy bệnh nhân làm trung tâm, hướng đến “chữa lành toàn diện” hơn là chỉ “điều trị bệnh”. Đó là hệ sinh thái đa ngành kết hợp hài hòa giữa y học hiện đại, y học cổ truyền, dinh dưỡng trị liệu, liệu pháp tinh thần (thiền, yoga, thiên nhiên), và công nghệ số thông minh nhằm cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện, cá thể hóa và hiệu quả nhất cho bệnh nhân ung thư cũng như các bệnh mạn tính. Do đó, bệnh nhân được hỗ trợ phục hồi và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Nhiều trường hợp bệnh nhân ung thư giai đoạn muộn vẫn duy trì được sức khỏe, ăn ngủ tốt, khối u ngừng tiến triển – nhờ kết hợp hợp lý giữa Đông và Tây y trên nguyên lý y học tích hợp này.
Điều này cho thấy, nên nhìn vào kết quả:
- Ai giúp người bệnh sống thêm, sống khỏe – người đó đúng.
- Mỗi phương pháp đều có chỗ đứng, và khi kết hợp đúng, hiệu quả cộng hưởng có thể vượt xa từng phần riêng lẻ.
Kết luận
Ung thư không chỉ là “một loại tế bào xấu”, mà là một rừng tế bào ác tính khác nhau.
Thuốc đơn đích có thể “bắn trúng một cây”, nhưng thuốc thảo dược đa hoạt chất có thể làm suy yếu cả khu rừng.
Vì vậy, khi điều trị ung thư, hãy mở rộng góc nhìn:
- Tây y mạnh về tấn công nhanh,
- Đông y mạnh về điều hòa, bao phủ và bảo vệ nền tảng cơ thể.
“Không có Đông y hay Tây y – chỉ có Y học vì con người.”Hai bên không đối lập mà bổ sung.
Bởi suy cho cùng, mục tiêu không phải là ai đúng – mà là ai giúp người bệnh sống được, sống tốt hơn.
Y học tích hợp hay nguyên lý tích hợp có thể phát huy hiệu quả cộng hưởng giá trị tích cực, không chỉ tăng hiệu quả điều trị mà còn tăng chất lượng cuộc sống.
Bác sĩ Hoàng Sầm, Viện Y học bản địa Việt Nam
