Cha mẹ hãy cảnh giác với trầm cảm trẻ em
Bài viết được đánh giá bởi Jennifer Casarella, tháng 02 năm 2021 và được đăng trong WesMD. Chúng tôi xin được giới thiệu với các bạn, đây là bài viết rất bổ ích nói về trầm cảm trẻ em, với những kiến thức được cập nhật mới nhất, mong rằng sẽ giúp ích cho các bạn.
Sau đây là nội dung bài viết này :
Câu hỏi đặt ra là : Trẻ thực sự có bị trầm cảm hay không ?
Câu hỏi này được đặt ra là đúng, bởi trầm cảm trẻ em khác với “blues” bình thường và những cảm xúc hàng ngày mà trẻ em phải trải qua khi chúng phát triển. Chỉ vì một đứa trẻ có vẻ buồn không nhất thiết có nghĩa là chúng bị trầm cảm…
Nhưng nếu nỗi buồn trở nên dai dẳng hoặc cản trở các hoạt động xã hội bình thường, cản trở sở thích, cản trở bài tập ở trường hoặc cuộc sống gia đình, điều đó có thể có nghĩa là trẻ đó bị mắc bệnh trầm cảm.
Hãy nhớ rằng mặc dù trầm cảm là một căn bệnh nghiêm trọng, nhưng nó cũng là một căn bệnh có thể điều trị được
Làm thế nào để tôi có thể biết con tôi bị trầm cảm ?
Các triệu chứng của trầm cảm trẻ em rất khác nhau. Tình trạng này thường không được chẩn đoán và không được điều trị vì các triệu chứng diễn ra như những thay đổi bình thường về cảm xúc và tâm lý. Các nghiên cứu y học ban đầu tập trung vào chứng trầm cảm “được che giấu”, nơi tâm trạng chán nản của trẻ em được chứng minh bằng hành động bộc phát hoặc hành vi tức giận. Trong khi điều này xảy ra, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, nhiều trẻ em có biểu hiện buồn bã hoặc tâm trạng “thấp” tương tự như người lớn bị trầm cảm. Các triệu chứng chính của trầm cảm xoay quanh nỗi buồn, cảm giác vô vọng và thay đổi tâm trạng.
Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trầm cảm ở trẻ em bao gồm :
- Cáu kỉnh và tức giận
- Liên tục cảm thấy buồn và tuyệt vọng
- Xa lánh xã hội
- Nhạy cảm hơn với sự từ chối
- Thay đổi cảm giác thèm ăn, tăng hoặc giảm cân;
- Thay đổi giấc ngủ : Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều;
- Giọng nói bộc phát hoặc khóc, dễ khóc;
- Khó tập trung tư tưởng, tập trung trí tuệ, trí nhớ;
- Mệt mỏi và năng lượng thấp dẫn tới chán chường;
- Phàn nàn về thể chất (chẳng hạn như kêu đau bụng và đau đầu) không đáp ứng với điều trị;
- Gặp rắc rối trong các sự kiện và hoạt động ở nhà hoặc với bạn bè ở trường trong các hoạt động ngoại khóa và với các sở thích;
- Cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi;
- Suy giảm khả năng tập trung hoặc suy nghĩ;
- Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử.
Mặc dù tương đối hiếm ở thanh thiếu niên < 12 tuổi, trẻ nhỏ cố gắng tự tử và có thể bốc đồng khi chúng buồn bã hoặc tức giận. Con gái có nhiều khả năng cố gắng tự tử hơn, nhưng con trai có nhiều khả năng thực sự tự sát khi nó cố gắng. Ở những trẻ em có tiền sử gia đình bạo lực, lạm dụng rượu, lạm dụng thể chất hoặc tình dục… có nguy cơ tự tử cao hơn, cũng như những trẻ có các triệu chứng trầm cảm.
Trẻ em nào bị trầm cảm ?
Có tới 3% trẻ nhỏ và 8% thanh thiếu niên ở Mỹ mắc chứng trầm cảm. Tình trạng này phổ biến hơn đáng kể ở trẻ em trai dưới 10 tuổi. Nhưng đến 16 tuổi, trẻ em gái có tỷ lệ mắc trầm cảm cao hơn.
Rối loạn lưỡng cực thường gặp ở thanh thiếu niên hơn là trẻ nhỏ. Nhưng rối loạn lưỡng cực ở trẻ nhỏ có thể nghiêm trọng hơn ở thanh thiếu niên. Nó cũng có thể xảy ra với hoặc bị che giấu bởi rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) hoặc rối loạn hành vi (CD).
Nguyên nhân nào gây ra trầm cảm ở trẻ em ?
Giống như ở người lớn, trầm cảm ở trẻ em có thể do bất kỳ sự kết hợp nào của những điều liên quan đến sức khỏe thể chất, các sự kiện trong cuộc sống, tiền sử gia đình, môi trường, tính dễ bị tổn thương, di truyền và rối loạn về sinh hóa. Trầm cảm không phải là tâm trạng trôi qua, cũng không phải là một tình trạng sẽ biến mất nếu không được điều trị thích hợp.
Các nguy cơ bị mắc bệnh trầm cảm ở trẻ em
Trẻ em gia đình có tiền sử bị trầm cảm có nguy cơ mắc bệnh trẩm cảm cao hơn những trẻ khác.
Những đứa trẻ có cha mẹ bị trầm cảm có xu hướng mắc chứng trầm cảm đầu tiên sớm hơn những đứa trẻ có cha mẹ không mắc chứng bệnh này.
Trẻ em từ các gia đình “hỗn loạn” và mâu thuẫn, hoặc trẻ em lạm dụng các chất gây nghiện như rượu và ma túy, cũng có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn.
Chẩn đoán trầm cảm ở trẻ em
Nếu các triệu chứng trầm cảm ở con bạn đã kéo dài ít nhất 2 tuần, hãy lên lịch thăm khám với bác sĩ để được bảo đảm rằng không có lý do thực tế nào gây ra các triệu chứng và để đảm bảo rằng con bạn được điều trị thích hợp. Cũng nên tham khảo ý kiến của chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần chuyên về trẻ em.
Hãy nhớ rằng bác sĩ Nhi khoa có thể yêu cầu nói chuyện một mình với con bạn.
Đánh giá sức khỏe tâm thần nên bao gồm các cuộc phỏng vấn với bạn ( cha mẹ hoặc người chăm sóc chính) và con bạn, và bất kỳ kiểm tra tâm lý nào khác cần thiết.
Thông tin từ giáo viên, bạn bè và bạn cùng lớp có thể hữu ích để cho thấy rằng những triệu chứng này nhất quán trong các hoạt động khác nhau của con bạn và là sự thay đổi rõ rệt so với hành vi trước đó.
Không có bài kiểm tra y tế hoặc tâm lý cụ thể nào có thể chỉ rõ ràng trầm cảm, nhưng các công cụ như bảng các câu hỏi ( cho cả trẻ và cha mẹ), kết hợp với thông tin cá nhân, có thể rất hữu ích trong việc giúp chẩn đoán trầm cảm ở trẻ em. Đôi khi các buổi trị liệu và bảng câu hỏi đó có thể khám phá ra những mối liên quan khác góp phần gây ra bệnh trầm cảm như ADHD, CD và OCD.
Một số bác sĩ Nhi khoa bắt đầu sử dụng màn hình sức khỏe tâm thần khi khám sức khỏe cho đứa trẻ 11 tuổi và mỗi năm sau đó.
Các lựa chọn điều trị trầm cảm ở trẻ em
Các lựa chọn điều trị trầm cảm cho trẻ em cũng tương tự như người lớn, bao gồm liệu pháp tâm lý (tư vấn) và thuốc. Bác sĩ của con bạn có thể đề nghị liệu pháp tâm lý trước và xem xét thuốc chống trầm cảm như một lựa chọn, nếu không có cải thiện đáng kể. Các nghiên cứu tốt nhất cho đến nay, cho thấy sự kết hợp giữa liệu pháp tâm lý và thuốc có hiệu quả nhất trong việc điều trị trầm cảm.
Nhưng các nghiên cứu cho thấy thuốc chống trầm cảm Fluoxetine (Prozac) có hiệu quả trong điều trị trầm cảm ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên. Thuốc được Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chính thức công nhận để điều trị bệnh trầm cảm cho trẻ em từ 8 đến 18 tuổi.
Hầu hết thuốc điều trị trầm cảm ở trẻ em đều có hộp đen cảnh báo về sự gia tăng ý định tự tử. Điều quan trọng là bắt đầu và theo dõi những loại thuốc này dưới sự chăm sóc của một chuyên gia được đào tạo và nói chuyện với họ về những rủi ro và lợi ích tiềm ẩn cho con bạn.
Điều trị trẻ em bị rối loạn lưỡng cực
Trẻ bị rối loạn lưỡng cực thường được điều trị bằng liệu pháp tâm lý và kết hợp nhiều loại thuốc, thường là thuốc chống trầm cảm và thuốc ổn định tâm trạng.
Thuốc chống trầm cảm cần được sử dụng một cách thận trọng, vì chúng có thể gây ra các cơn hưng cảm hoặc hành vi hiếu động ở trẻ em bị rối loạn lưỡng cực. Quản lý thuốc của trẻ phải là một phần của kế hoạch chăm sóc tổng thể bao gồm liệu pháp tâm lý và các cuộc hẹn chăm sóc chính định kỳ.
FDA cảnh báo rằng thuốc chống trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ suy nghĩ và hành vi tự sát ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên bị trầm cảm và các rối loạn tâm thần khác. Nếu như bạn có câu hỏi hoặc thắc mắc, hãy thảo luận với bác sĩ của bạn.
Ngoài ra nếu con bạn được sử dụng các loại thuốc này, điều quan trọng là phải tiếp tục theo dõi chặt chẽ với bác sĩ và nhà trị liệu.
Triển vọng dài hạn
Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng trầm cảm lần đầu ở trẻ em đang xảy ra ở lứa tuổi trẻ hơn trước đây. Giống như người lớn, trầm cảm có thể quay trở lại sau này trong cuộc đời. Bệnh trầm cảm thường xuất hiện cùng lúc với các bệnh thể chất khác. Và bởi vì các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trầm cảm có thể dẫn đến các bệnh tâm thần nghiêm trọng hơn sau này trong cuộc đời, nên việc chẩn đoán, điều trị sớm và theo dõi chặt chẽ là rất quan trọng.
Là cha mẹ, đôi khi dễ dàng phủ nhận rằng con bạn bị trầm cảm. Bạn có thể ngừng tìm kiếm sự giúp đỡ vì sự kỳ thị của xã hội liên qua đến bệnh tâm thần. Điều rất quan trọng là bạn – với tư cách là cha mẹ – phải hiểu trầm cảm và nhận ra tầm quan trọng của việc điều trị cho con bạn, để con bạn có thể tiếp tục phát triển thể chất và tình cảm một cách lành mạnh.
Điều quan trọng nữa là tìm kiếm sự giáo dục về những ảnh hưởng tương lai mà bệnh trầm cảm có thể có đối với con bạn, trong suốt thời niên thiếu và trưởng thành.
Các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm đến tính mạng khi trẻ bị bệnh trầm cảm.
Cha Mẹ nên đặc biệt cảnh giác với những dấu hiệu cho thấy con mình có nguy cơ tự tử. Các dấu hiệu này bao gồm :
- Trẻ có nhiều triệu chứng trầm cảm (thay đổi ăn, ngủ, sinh hoạt…)
- Trẻ sống cô lập xã hội, bao gồm cả cô lập khỏi gia đình;
- Trẻ nói về tự tử, tuyệt vọng hoặc bất lực; hỏi về cái chết …
- Trẻ gia tăng hành động từ các hành vi không mong muốn (tình dục và hành vi);
- Trẻ gia tăng hành vi chấp nhận rủi ro, liều lĩnh …
- Trẻ bị tai nạn thường xuyên;
- Trẻ lạm dụng chất gây nghiện
- Trẻ tập trung các chủ đề bệnh tật và tiêu cực;
- Trẻ nói về cái chết và tìm hiểu về cái chết
- Trẻ tăng khóc hoặc giảm biểu hiện cảm xúc
- Trẻ cho đi tài sản, đồ chơi vốn yêu thích …
Nếu bạn nghi ngờ con mình hoặc thanh thiếu niên nào đó bị trầm cảm, hãy dành thời gian để lắng nghe những lo lắng của chúng. Ngay cả khi bạn không nghĩ rằng vấn đề là mối quan tâm thực sự, hãy nhớ rằng nó có thể cảm thấy rất thực tế đối với họ. Điều quan trọng là giữ được các dây liên lạc cởi mở, ngay cả khi con bạn có vẻ muốn rút lui. Cố gắng tránh nói với con bạn phải làm gì. Thay vào đó, hãy lắng nghe kỹ và bạn có thể khám phá thêm về các vấn đề gây ra vấn đề.
Cuối cùng, nếu bạn cảm thấy quá tải hoặc không thể tiếp cận được con mình, hoặc bạn tiếp tục lo lắng, hãy tìm kiếm sự trợ giúp của chuyên gia.
( Dịch và biên soạn theo WesMD, tháng 02 năm 2021).
Ngô Quang Trúc
TS.BS cao cấp, Chuyên khoa tâm thần và Thần kinh
Tư vấn trầm cảm: 0913256913 – Bs Hoàng Sầm;
0912115710 – TSBS Ngô Quang Trúc.
