Có những câu hỏi người bệnh rất hay hỏi, nhưng lại ngại hỏi. Có những điều bác sĩ rất muốn nói, nhưng sợ nói ra sẽ làm người bệnh lo lắng. Bài viết này không nhằm làm bạn sợ hơn. Mà để bạn hiểu hơn – bình tĩnh hơn – và đi cùng bác sĩ lâu hơn.
1. Vì sao ung thư rất khó khỏi?
Ung thư không giống viêm phổi hay nhiễm trùng. Nó không phải một “khối u đứng yên”, mà là một sinh thể sống, biết thích nghi, biết lẩn trốn, biết thay đổi, biết chống trả, biết giả vờ chết …
Khi phát hiện ra bệnh, nhiều khi đã có những tế bào rất nhỏ rải rác trong cơ thể – chưa thể nhìn thấy trên phim chụp. Điều trị lúc này giống như dọn dẹp một khu vườn có cỏ dại mọc sâu dưới đất: không chỉ nhổ phần thấy được, mà còn phải xử lý rễ ẩn bên dưới. Vì thế, “khó khỏi” không phải vì bác sĩ kém, mà vì đối thủ này rất phức tạp.
2. Vì sao ung thư dễ tái phát?
Có những tế bào gốc ung thư, tuy rất ít, không chết ngay, mà “ngủ yên”. Chúng chờ cơ thể mệt mỏi, miễn dịch yếu đi, hoặc viêm kéo dài… rồi thức dậy. Tái phát không có nghĩa là điều trị trước đó vô ích. Ngược lại, nhiều khi chính điều trị đã giúp kéo dài thời gian yên ổn rất lâu, giúp hệ miễn dịch phục hồi cho cuộc chiến mới phía trước.
Ung thư giống như than hồng: dập được lửa lớn chưa đủ, phải canh chừng tàn tro.
3. Vì sao điều trị kéo dài?
Vì bác sĩ không chỉ điều trị bệnh, mà còn phải giữ cho cơ thể bạn còn đủ sức để tiếp tục chiến đấu. Thuốc cần thời gian để phát huy tác dụng, cơ thể cần thời gian để hồi phục giữa các đợt. Nếu quá vội, cơ thể sẽ gục trước khi bệnh chịu thua. Điều trị ung thư giống một cuộc đi bộ đường dài, không phải một cuộc chạy nước rút.
4. Vì sao điều trị tốn kém?
Vì mỗi bước đều cần chính xác: xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, thuốc đặc hiệu, theo dõi sát. Nhiều thuốc hiện nay là thành quả của hàng chục năm nghiên cứu, được dùng đúng người – đúng thời điểm – đúng chỉ định. Chi phí cao không phải vì “làm khó”, mà vì điều trị ung thư là y học tinh vi, không thể làm qua loa.
5. Vì sao phải phối hợp nhiều thuốc?
Ung thư không đi theo một con đường duy nhất. Nếu chặn một lối, nó có thể đi lối khác. Phối hợp nhiều thuốc giống như đóng nhiều cửa cùng lúc, khiến tế bào ung thư khó trốn hơn. Không phải dùng nhiều cho “mạnh”, mà dùng đúng cách để hiệu quả hơn và an toàn hơn.
6. Vì sao bác sĩ hay thay đổi phác đồ?
Vì bệnh thay đổi và cơ thể bạn cũng thay đổi. Có lúc thuốc hiệu quả, có lúc hiệu quả giảm, có lúc cơ thể không còn chịu được như trước. Thay đổi phác đồ không phải là “thử sai”, mà là điều chỉnh tay lái để xe không lao xuống dốc.
7. Vì sao kết quả đôi khi khiêm tốn?
Vì nhiều người đến khi bệnh đã muộn. Vì mỗi cơ thể đáp ứng khác nhau. Vì ung thư không phải một bệnh, mà là rất nhiều bệnh khác nhau. Ngày nay, mục tiêu không chỉ là “chữa khỏi”, mà còn là sống lâu hơn – sống tốt hơn – sống có chất lượng. Với nhiều người, đó đã là một thành công rất lớn.
8. Vì sao có hiện tượng kháng trị?
Tế bào ung thư có khả năng “học hỏi”, chúng sửa chữa tổn thương, bơm thuốc ra ngoài, hoặc đổi chiến lược sinh tồn. Kháng thuốc không phải lỗi của ai, đó là bản chất sinh học của bệnh. Hiểu điều này giúp người bệnh bớt tự trách, và bớt trách bác sĩ.
9. Y học hiện nay có hy vọng gì mới?
Có – và rất nhiều, xét nghiệm gen để chọn đúng thuốc, thuốc nhắm trúng đích, miễn dịch trị liệu, theo dõi bệnh bằng xét nghiệm máu tinh vi.
Quan trọng không kém: dinh dưỡng, vận động, tinh thần, giấc ngủ – những thứ giúp cơ thể đứng vững trong cuộc chiến dài.
10. Người bệnh có thể làm gì để tối ưu điều trị? Không cần làm điều gì phi thường. Chỉ cần:
- Tin tưởng và trao đổi thẳng thắn với bác sĩ; Uống thuốc đúng – tái khám đúng; Báo sớm tác dụng phụ; Ăn ngủ điều độ, giữ tinh thần ổn định; Đừng tự ý bỏ thuốc hay nghe lời truyền miệng thiếu căn cứ; Điều trị ung thư không phải cuộc chiến của riêng bác sĩ, mà là sự hợp tác bền bỉ giữa hai bên.
LỜI CUỐI
Nếu bạn đọc đến đây, có lẽ bạn đã hiểu thêm một chút vì sao bác sĩ hay thận trọng, hay cân nhắc, hay nói: “Chúng ta cần theo dõi thêm.” Đó không phải do thiếu quyết đoán. Mà vì sinh mệnh con người không cho phép hấp tấp. Ung thư khó, nhưng không phải vô vọng. Điều quan trọng nhất: chúng ta đi cùng nhau – đủ lâu – đủ hiểu – đủ tin.
