Điều dưỡng là công tác hỗ trợ điều trị quan trọng được đông y hết sức coi trọng. Điều dưỡng tốt thậm chí có thể khỏi bệnh mà không cần dùng thuốc. Cơ sở của điều dưỡng đông y là căn cứ vào kết quả thăm khám của bốn bước vọng, văn, vấn, thiết.
NHẬN ĐỊNH VÀ CHĂM SÓC BỆNH NHÂN TRÊN CƠ SỞ TỨ CHẨN I
1. Vọng chẩn
Triệu chứng:
– Vọng thần: nét mặt sáng sủa, con mắt tinh nhanh
– Thần sắc lờ đờ, con ngươi phản ứng chậm chạp hoặc phản ứng với ngoại cảnh chậm chạp
– Con ngươi trực thị, hoặc mắt nhắm nghiền, hoàn toàn không phản ứng ngoại cảnh: Cấu véo , gọi hỏi không biết hoặc phản ứng không chính xác…
– Phong độ, dáng đi, tác phong, sắc thái mặt
– Hình thái gầy hay béo
– Chất lưỡi đỏ giáng, rêu lưỡi vàng khô, hoặc đen khô
– Chất lưỡi nhạt bệu, bè ra, rêu lưỡi trắng, dày mỏng khác nhau
– Màu sắc da mất sự chính thường vàng, xanh, đen, đỏ, trắng
– Màu củng mạc mắt
Nhận định:
– Bệnh nhẹ
– Bệnh nặng, bệnh nằm sâu trong phần lý
– Tâm thần hôn mê
– Cho biết tình trạng chính khí
– Âm hư hay đàm trệ
– Âm hư cực độ
– Khí hư, dương hư có thể bị hàn tà xâm nhiễm
– Vàng do tỳ thấp, đỏ do tâm nhiệt, xanh do can phong, trắng do phế khí kém, đen do bệnh thận
Chăm sóc điều dưỡng:
– Tuân thủ chỉ định của bác sỹ, theo dõi những diễn biến mới có thể xuất hiện
– Theo dõi chặt chẽ mọi diễn biến, tiên liệu khả năng biến chứng, ghi thông tin các chức năng sống hằng ngày vào bệnh án. Cho ăn nhẹ, nhiều lần, đủ nước. Vệ sinh cơ thể, chống lóet do tỳ đè, tẩm quất ngực chống ứ đọng phổi…
– Tuân thủ nghiêm chỉnh chỉ định điều trị, theo dõi các chức năng sống, đắt sone dạ dày và sone bang quang, chống lét chống ứ đọng phổi…
– Nếu chính khí kém nên bổ dưỡng, chính khí còn tốt có thể dung thuốc khắc phạt mạnh đuổi tà khí ra ngoài
– Gầy nóng trong long bàn chân tay nóng nên bổ âm, béo phì có đàm trệ nên dung thức ăn nhẹ và các thuốc kiện tỳ trừ đàm…
– Uống nước rau xanh đậm, cung cấp đủ nước và điện giải, vi ta min, uống thuốc bổ âm. Ăn canh lá dâu nấu hến, canh cá, rau khủ khởi…
– Tăng cường thuốc kiện tỳ, nghỉ ngơi dưỡng khí, mặc ấm tránh cảm lạnh. Nên ăn cháo hoài sơn, ý dĩ, cháo nhân sâm, cháo Ô đầu với kỹ thuật nấu đặc biệt…
– Da vàng chăm sóc chế độ ăn, đỏ chăm nâng giấc ngủ, xanh tránh kích thích tinh thần, trắng nên tập thở sâu, đen tránh sinh hoạt tình dục
2. Văn chẩn:
Triệu chứng:
– Nghe những âm thanh phát ra bởi người bệnh: Tiếng nói, Tiếng ho, tiếng thở, tiếng rên, tiếng nôn mửa, tiếng cựa mình, tiếng đi lại, tiếng cười khóc, tiếng trung tiện đại tiện…
– Đại tiện có mùi tanh loãng hoặc không mùi, có mùi thối khẳn
– Mùi người bệnh, mùi giường bệnh, mùi các chất thải khác như mồ hôi, nước tiểu…
Nhận định
– Âm thanh phát ra bởi người bệnhcó khí lực là bệnh thực chứng, chính khí còn tốt, không có khí lực là hư chứng, chính khí đã kém
– Tanh loãng là chứng tỳ hư, thối khẳn là thực tích, thấp nhiệt..
– Chua tanh lạnh là hư chứng, thối khắm, khai, nồng là thực chứng
Chăm sóc điều dưỡng:
– Chính kí tốt dung tả pháp trong châm cứu và xoa bóp dùng thuốc, nếu chính khí kém dùng bổ pháp.
– Nên xoa bóp cột sống từ khoảng D7-L1, xoa bóp bấm huyệt túc tam lý, tam âm giao. Nên ăn cháo hoài sơn, ý dĩ , nhân sâm, táo mèo, màng mề gà…
– Hư chứng nên bổ, thực nên tả
3. Vấn chẩn:
Triệu chứng:
– Hỏi xem sợ nóng, ưa mát, khát nước, thích ăn đồ mát, môi họng khô, lòng bàn tay chân nóng, ngũ tâm phiền nhiệt
– Hỏi xem sợ lạnh, ưa ấm, thích ăn đồ ăn ấm nóng gừng ớt, hạt tiêu, chân tay lạnh, đêm ngủ nhất thiết phải đắp chăn, tiểu đêm nhiều lần nước tiểu trong dài, liệt dục
– Hỏi đại tiện có phân táo bón kéo dài
– Hỏi đại tiện có phân nát kéo dài
– Hỏi tiểu tiện vàng đỏ sẻn
– Nước tiểu trong dài, đêm đi nhiều lần
– Mất ngủ
– Kinh nguyệt đỏ tía, bầm máu cục
– Kinh nguyệt loãng đen
– Mệt mỏi đoản hơi, đoản khí, khó thở
Nhận định:
– Âm hư nội nhiệt
– Dương hư sinh ngoại hàn
– Có thể do âm dương khí huyết hư, thực nhiệt
– Tỳ thận dương hư đại tràng thấp hàn
– Nhiệt và hoặc thấp nhiệt
– Thận dương hư
– Bệnh tạng tâm
– Nhiệt uất can kinh
– Huyết hư nhiễm hàn tà
– Phế khí hư
Chăm sóc điều dưỡng:
– Dùng các thuốc bổ âm, nước rau, cháo hến, canh lá dâu, canh cá, uống đủ nước. Xoa bóp mặt trước trong cẳng tay, mặt trong cẳng chân dọc theo các kinh âm hướng xuôi chiều đường kinh.
– Dùng các thuốc bổ dương có phụ tử chế và quế nhục, ăn thịt dê, thịt sơn dương, thịt hươu nai, cao ban long, cao hổ, thận chó vàng. Nên xoa bóp huyệt mệnh môn, thận du, dũng tuyền, có thể ôn châm hoặc cứu.
– Ăn thịt mỡ, ống dầu thực vật, ăn lá ớt tươi xào, vừng đen, lá khoai lang, canh rau dền mồng tơi, nấm mộc nhĩ…
– Cứu huyệt trung quản thiên khu, túc tam lý nên ăn riềng ấm, gừng khô, kiêng đồ biển, cá không vẩy, mắm tôm…
– Uống nhiều nước, uống nước sắc râu ngô, bông mã đề, rễ cây cỏ xước, cây chỉ thiên, cỏ râu mèo, cỏ roi ngựa, rau bò khai,dừa nước…
– Điều dưỡng ăn uống như dương hư
– Day huyệt nội quan, thần môn tam âm gia trước khi ngủ. Nên ăn canh lá dâu, uống tâm sen, sâm đại hành, lá lạc tiên, búp tre non, cỏ bợ
– Ăn nghệ chưng ngải cứu non, uống tam thất, hoặc hoa tam thất…
– Uống ngải cứu, tam thất, gừng khô, vệ sinh hành kinh dùng nước ấm, giữ ấm tránh nhiễm lạnh
– Nghỉ ngơi dưỡng khí, ăn uống tăng dinh dưỡng đặc biệt những thức ăn bổ khí
4. Thiết chẩn:
Triệu chứng:
– Mạch phù chạy nổi ngay dưới da đặt nhẹ tay đã thấy
– Mạch trầm, ấn sâu xuống mới thấy mạch đập
– Mạch trì, mạch có tần số chậm dưới 60 lần/phút
– Mạch sác tần số mạch trên 80 lần/phút
– Mạch hoạt, mạch đi lại trơn tru , lưu lợi như viên bi dưới tay
– Mạch sáp sít trở trệ đi lại khó khăn dưới tay thầy thuốc
Nhận định:
– Mạch bệnh do phong
– Bệnh trong sâu của cơ thể, thuộc về lý chứng
– Bệnh thuộc chứng hàn
– Bệnh thuộc chứng nhiệt
– Có thai
– Khí trệ huyết ứ
Chăm sóc điều dưỡng:
– Mặc ấm giữ chính khí, tránh gió, ăn nhiều gừng hành, tía tô, kinh giới…và thuốc khu phong.
– Theo dõi chặt chẽ mọi diễn biến báo cáo bác sỹ điều trị, tuỳ theo mà dung thuốc công, hạ, tiêu, ôn , thanh, bổ dưỡng…
– Giữ ấm, dùng thuốc ôn ấm, ăn thức ăn ấm nóng, tránh lạnh.
– Nằm mát thoáng khí, uống nhiều nước, ăn thức ăn mát như dưa hấu, đỗ đen, nước lá sen, nước rau má, theo dõi chặt chẽ mọi diễn biến. Có thể kết hợp thuốc thanh nhiệt tả hoả , thah nhiệt lương huyết, thanh nhiệt trừ thấp…
– Không làm việc nặng, ăn tăng dinh dưỡng, uống thuốc dưỡng thai
– Vận động than thể, dung thuốc hành khí hoạt huyết
Bs Hoàng Sầm
Doctor SAMAN
.jpg)
.jpg)
