Thuốc Nam Việt Nam chữa vào cơ chế bệnh sinh Parkíson

Năm 1910, Fritz Heinrich Lewy đang làm tiến sĩ ở Berlin, Ông nhận thấy một số protein bất thường trong não, liền đặt tên là các thể Lewy nội bào. Về sau Ông phát hiện thấy thể này có nhiều ở não của những bệnh nhân mắc bệnh Parkinson rõ rệt và đáng tin cậy hơn các bệnh thoái hóa thần kinh khác.

Sinh học tế bào

Hình ảnh chụp ảnh nhân cơ vận động lưng của dây thần kinh phế vị cắt ngang dọc theo hành tủy cho thấy bị ảnh hưởng bởi alpha synuclein lắng đọng bất thường như một phần của các thể Lewy nội tế bào thần kinh

Thể Lewy gồm protein alpha-synuclein liên kết với các protein khác, ubiquitin, protein sợi thần kinh và tinh thể alpha B... cả protein Tau cũng có thể có mặt trong các thể Lewy, đôi khi có thể được bao quanh bởi các đám rối sợi thần kinh. Các thể Lewy và đám rối sợi thần kinh đôi khi có thể cùng tồn tại trong một nơ-ron, đặc biệt là ở hạch hạnh nhân. 

Alpha-synuclein ban đầu là một loại protein điều chỉnh các quá trình sửa chữa DNA, bao gồm các đứt gãy chuỗi kép DNA bằng cách nối các đầu không tương đồng. Chức năng sửa chữa không rõ lý do gì mà bị giảm đáng kể trong các tế bào thần kinh mang thể Lewy, việc này gây chết tế bào thần kinh nhanh chóng. Các đột biến là lý do ẩn sau sự hư hỏng chức năng sửa chữa của chúng. Đặc biệt, một đột biến trong gen mã hóa cho alpha-synuclein trước synuclein, được phát hiện là thành viên trong gia đình mắc bệnh Parkinson truyền lại. Tương tự đối với mất trí nhớ thể Lewy (DLB), các thể Lewy lấy từ não người DLB được phát hiện có chứa các protein alpha-synuclein bị rút ngắn do đột biến.

Thể Lewy được cho là đại diện cho một phản ứng ngưng kết trong tế bào. Khi các protein bị gấp khúc tập hợp lại hoặc kết thành khối với nhau, khiến nhiều bệnh có khả năng phát triển. Vì thể Lewy được tạo ra từ các protein ubiquitin hóa được xử lý trong con đường ubiquitin-proteasome, chúng có thể được tạo ra từ quá trình này hoặc quá trình tương tự nếu con đường thực sự bị quá tải khiến các protein bị gấp khúc tập hợp lại với nhau. Do đó, vùng kết tụ, nơi các protein bị hư hỏng tập kết lại, thành thể Lewy.

Có thể nói Lewy là “rác protein”, các “đống rác” này tồn tại trong khe sinap cản trở Dopamin tiết ra từ tiền sinap tiếp cận cảm thụ quan hậu sinap. Lâu ngày tiền sinap sẽ không chế tiết Dopamin nữa và cảm thụ quan hậu sinap cũng hư hỏng, giảm nhạy cảm.

Lewy neurites trong một trường hợp DLB. Các vết đen lewy do hóa mô miễn dịch

Hiện nay cơ chế hình thành thể Lewy từ sự thoái protein α-sinuclein thế nào, liên quan đến ubiquitin ra làm sao còn nhiều tranh cãi.

Với vai trò là nhà nghiên cứu ứng dụng lâm sàng trong chữa trị bệnh này, Viện Y học bản địa Việt Nam đi theo hướng, dùng thảo mộc:

• Kích thích tế bào dopaminegic bằng hạt đậu miêu, cây sầm ngọt ... cái thiện tăng tiết dopamin;
• Kích hoạt hệ đại thực bào tăng cường khả năng tự thực (autophagy) để dọn dẹp các “đống rác Lewy” trong tế bào dopaminegic nhằm gây cản trở Dopamin tiếp cận cảm thụ quan hậu sinap;
• Sử dụng cơ chế điều hòa miễn dịch sửa chữa các hư hỏng ở cảm thụ quan hậu sinap;

Bằng cách này hiện nay Viện Y học bản địa Việt Nam đã thu hoạch những kết quả tiền khả thi trên 50 bệnh nhân Parkinson đang dùng Parkinsal – 1 và Parkinsal -2. Các triệu chứng cứng cơ khi thay đổi tư thế, cầm nắm các vật, chữ viết, chân díu vào nhau, đi lệt sệt, dáng chúi đi chúi về phía trước, run rảy, sinh hoạt khó khăn ... đã được cải thiện nhiều. Phần lớn (75%) bệnh nhân đáp ứng tốt ngay từ tuần đầu dùng thuốc.

Hiện nay việc đánh giá lâm sàng được giao cho Tiến sỹ bác sỹ Phan Minh Đức (0989 203509 - Phó chủ nhiệm bộ môn Y học cổ truyền trường Đại học Y Dược Đại học Quốc Gia Hà Nội) tiếp tục theo dõi và đánh giá.

Việc phân loại để đánh giá hiện nay là gặp nhiều khó khăn vì bệnh này không có những xét nghiệm đặc hiệu hay những nghiệm pháp đặc hiệu. Vì Parkinson bệnh và parkinson triệu chứng phân biệt là rất khó khăn, còn gọi là hội chứng Parkinson thì chỉ định thuốc lại càng mù mờ, khó phân định. Chắc chắn còn cần 1 thời gian nữa mới có những câu trả lời tiến tới thỏa đáng.

Bác sỹ Hoàng Sầm.