Sau hơn 3 năm mài mông ở Đại học y Hà nội, cuối cùng lớp 6 người khoá I (1988 – 1992) sau đại học hệ dài hạn chuyên khoa Đông y cũng xong. Những 14 thầy dạy một lớp chỉ có 6 học trò mấy năm, khôn ra cũng nhiều. Mới trở lại dạy học bỗng tự dưng Tôi trở tật xấu, sinh tính kiêu căng, tự phụ, tự cho mình là giỏi … Sau lần say rượu làm liều gây tai biến điều trị phải bán nhà Hà nội để cứu chữa cho người bệnh, quằn quại đay rứt một thời gian … từ đó có vẻ trưởng thành thực sự và hành nghề chắc chắn hơn nhiều.
Thời đó chúng tôi coi Lái xe Zin ba cầu là công nhân quý tộc, đặc biệt lái xe quá cảnh họ rất giàu, trong khi Bác sỹ và thầy giáo thì cực nghèo. Bỗng một hôm có ông khách sộp “quý tộc” đến nhà, anh ta vừa ho vừa tâng bốc Tôi lên tận mây xanh, tôi kệ. Sau một hồi thì được biết là người này lái quá cảnh, bị ho kéo dài nhiều tháng không dứt. Đã tiêm tĩnh mạch 3 lọ Cefotaxim (hãng Pháp) không đỡ, 3 lọ thuốc này mua ở Căm phu chia mất hơn 1 chỉ vàng. Anh ta muốn chữa khoán với 3 chỉ vàng nếu chữa được cho khỏi ho, vì cứ phải hút thuốc phiện mới hết ho tạm thời.
Tôi nghe phổi biết là bệnh khí phế thũng, liều nhận chữa nhưng không nhận chữa khoán, nếu khỏi thì tuỳ tâm, không khỏi vẫn phải trả tiền thuốc. Theo đó, cắt cho 10 thang thuốc phỏng bài Bách hợp cố kim thang gồm: bách hợp, bạch thược, huyền sâm, sinh địa, cam thảo, thục địa, mạch môn, cát cánh, đương quy, bối mẫu gia thêm vào đó 3 vị thuốc ít người biết. Đó là ngân nhĩ vàng (nấm mộc nhĩ màu vàng – tremella mesenterica. Retz – trang 651, danh lục cây thuốc Việt Nam); Lá Cổ yếm (thư tràng thưa – gynostema laxum (Wall) – trang 930, danh lục cây thuốc Việt Nam); Mạn đình hồng (thục quỳ – Althea rosea (L).CAV. – trang 924, danh lục cây thuốc Việt Nam);
Tôi đưa từng thang thuốc chứ không đưa cả, phòng khi còn gia giảm theo thực tế, uống mỗi ngày 1 thang, đến ngày thứ 6 thì đỡ 70% sau đó không đỡ thêm nữa, khạc rất nhiều đờm dãi, mỗi ngày có tới lưng bát đờm. Cắt thêm 6 thang gia thêm quyển bá 16 gam, đỡ liền đến thang thứ 14 thì hết ho hoàn toàn.
Nhiều năm sau áp dụng bài thuốc này có sự gia giảm chút chút để dùng cho bệnh nhân Hen phế quản chừng 6 – 9 tháng thì gần như khỏi hoàn toàn, với COPD thì lâu hơn và ổn định lâu dài. Đến 20 năm sau, tức năm 2012 để tiện dùng cho các bệnh nhân, theo gợi ý của TS Phan chuyên ngành hô hấp chúng tôi chuyển sang dạng viên nén với tên là COPD (viết tắt của chữ: Chronic Obtructive Pulmonary Disease); Về sau TS Nam (0915530710) giảng viên hô hấp, Bs Nguyễn Trọng Ân (0914602528 – nguyên trưởng khoa nhi BV tỉnh Phú yên) … dùng cho hàng trăm người lớn, trẻ em đều báo cáo kết quả điều trị tốt. Theo các báo cáo của các thầy thuốc khác, các học trò cũ … trong hơn 10 năm nay thuốc này như một giải pháp chữa bệnh bằng kiểm soát ngoài cơn để bệnh giảm dần tần suất và cường độ tiến tới ổn định hoàn toàn.
Để hiểu thêm về cơ chế tác dụng của bài thuốc và bệnh sinh Hen phế quản và COPD chúng ta hiểu nôm na thế này:
Hãy hình dung nội mạc phế bào là luôn nhẵn bóng, ẩm nhưng không ướt. Phế bào được gắn chắc chắn với lớp tổ chức liên kết đan chéo bởi các sợi Elastin và sợi Collagen rất chắc chắn thành 1 tấm lưới dày dặn, soi kính hiển vi điện tử thấy chúng như 1 lưới ma trận. Mỗi khi bị viêm phế quản bạch cầu đa nhân trung tính sẽ sớm có mặt ở nơi bị viêm. Vì yếu tố pH, vì độc tố vi khuẩn, vì ngoại bào có yếu tố bất thường … các loại metallicoproteinase sẽ kết hợp với 1 số chemokine kích thích tế bào bạch cầu trung tính tiết ra men elastase. Elastase là men chuyên phân cắt làm đứt sợi elastastin ra thành nhiều đoạn, mẩu … khi đó dù các sợi collagen vẫn còn nguyên nhưng do đứt elastin rồi nên sự dày dặn, chắc chắn của lớp tổ chức liên kết như lưới ma trận (Matrix) không còn nữa. Elastase còn tiếp tục phá hủy sợi elastine ở chất nền ở thành phế nang, gây ra khí phế thũng. Lúc này phế mạc, phế nang trở nên lỏng lẻo, mất đàn hồi, mất định dạng, có xu hướng chùng nhão … Đó chính là sự tiền thân của quá trình hình thành COPD.
| Các sợi Elastin dai và rất đàn hồi trong phổi ngườI | Men Elastase chuyên phá huỷ sợi Elastin |
Không chỉ có thế, matrix metallicoproteinase (MMP) còn là nhóm enzyme tham gia vào các quá trình tạo điều biến cho sự phát triển và xâm lấn của khối u, đặc biệt là MMP-2, MMP-9 và dạng tiền hoạt động của chúng. Theo đó người có những phát triển biểu sinh do COPD luôn có nguy cơ ung thư thường trực – đặc biệt những người hút thuốc lá.
Về bài thuốc trên có vị thuốc Quyển bá đã có bằng sáng chế dùng Quyển bá chữa hen suyễn, số bằng sáng chế số: KR20130048108A, 2011; chữa viêm phế quản, phổi số bằng sáng chế số: KR20130048109A, 2011; như vậy ngay từ đầu chúng ta thêm Quyển bá vào thang thuốc là đúng và cũng là ăn may. Không chỉ vậy, Quyển bá còn thêm bằng sáng chế chống ung thư nữa, với số: KR20170082812A – thật là cây thuốc quý của vùng Hà giang, Khánh hoà, Phú yên, Bình thuận, Ninh thuận, Philipin, đảo Hải nam … năm 2013 chúng tôi đã phát hiện cây này ở hang Pác pó.
Theo các tài liệu hiện có cho thấy Cam thảo có tác dụng chống viêm như Cocticoid mà tác dụng phụ rất ít; Ngân nhĩ vàng, Cổ yếm, Mạn đình hồng đều là những vị thuốc chống cytokine, chemokine và làm thông khí đạo, tân sinh tân tạo sợi elastin đã được chứng minh. Còn như bài cổ phương Bách hợp cố kim thì chúng ta đã biết tác dụng rồi, không cần nói thêm nữa.
Ngoài Hen Phế quản và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đã có lúc chúng tôi muốn thử nghiệm bài thuốc này trên người bị ung thư phổi tế bào không nhỏ, nhưng do bận quá dự án này chưa thực hiện được.
Bác sỹ Hoàng Sầm
viết xong lúc 4h45 ngày 19/9/2023.
Tái bút: Ai là bác sỹ đồng nghiệp đọc bài này nên bấm vào chữ màu xanh, nhé.
