Khi có những lo lắng về thận, chúng ta thường được các bác sĩ tư vấn cho đi xét nghiệm máu để phát hiện chức năng của thận có vấn đề gì không? Chỉ số Creatinin và chỉ số Ure máu là những chỉ số có giá trị lớn trong việc giúp xác định chức năng thận trong môi trường lâm sàng. Để hiểu Creatinin, Ure là gì? Tại sao chúng lại liên quan tới chức năng của thận và khi biết thận bị bệnh có thể sẽ dẫn tới suy thận, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, làm thế nào để tác động sớm, bảo vệ cho thận được khỏe mạnh thì không phải ai cũng biết.
Creatinin là một sản phẩm dị hóa của Creatine phosphate, một dạng năng lượng dự trữ đặc biệt cho hoạt động cơ. Nguồn gốc của nó là từ Creatin được tổng hợp ở gan sau đó Creatin được Phosphoryl hóa ở gan thành Creatin-phosphate và được vận chuyển theo máu đến dự trữ ở cơ để sử dụng khi cơ hoạt động. Khi co cơ thì năng lượng ATP được tạo ra là nhờ phản ứng: Creatine-phosphate + ADP = ATP + Creatin. Sau đó creatin loại nước và đóng vòng tạo ra creatinin
Creatinin là 1 chỉ điểm tốt cho tình trạng của chức năng thận vì: nó là một loại đạm ổn định trong máu, là sản phẩm cặn bã được đào thải duy nhất qua thận. Khi Creatinin ra khỏi cơ vào máu, tới thận nó sẽ được lọc ở cầu thận rồi bài xuất qua đường nước tiểu. Khi cầu thận bị tổn thương, creatinin sẽ tăng trong máu. Bình thường chỉ số creatinin trong máu là 62 – 120 mmol/l với nam và 57 – 100 mmol/l với nữ. Chỉ điểm bởi Creatinin có giá trị đánh giá mức lọc cầu thận vì nó ít biến động theo chế độ ăn như chỉ số Ure.
Creatinin tăng khi có những rối loạn thận như viêm cầu thận, viêm cầu thận mạn tính, thận – tiểu đường, bệnh gout tinh thể urat gây bán tắc ống lượn gần, viêm bể thận, hoại tử ống thận cấp tính, và tắc nghẽn đường tiểu kéo dài, suy thận do thuốc hoặc các nguyên nhân khác,...
Cấu trúc phân tử Creatinin
Khi trị số creatinin bắt đầu vượt ngưỡng bình thường thì chứng tỏ chức năng thận đã bắt đầu giảm, và trị số creatinin càng tăng cao thì chức năng thận càng kém. Creatinin máu tăng trên 170 mmol/l tương đương với việc giảm 50% chức năng lọc của thận.
Creatinin có thể giảm khi có thai, giảm lượng máu đến thận trong suy tim, hẹp động mạch thận, suy dinh dưỡng nặng và một số bệnh về cơ gây teo mô cơ.
Ure là 1 chỉ điểm cho tình trạng của chức năng thận mức độ tin cậy sau creatinin: là sản phẩm cuối cùng của chuyển hóa chất đạm trong cơ thể, được thải ra ngoài cơ thể qua thận. Chỉ số bình thường của Urê vào khoảng 2.5 - 7.5 mmol/l. Chất đạm ta ăn uống hằng ngày gọi là protein ngoại sinh được các protease của đường tiêu hóa, chuyển hóa tạo nên các axít amin. Các axít amin được chuyển hóa tiếp cuối cùng chủ yếu thành NH3 và CO2. Vì NH3 tức amoniac là chất độc đối với thần kinh nên nó đã được chuyển hóa thành Urê là chất rất ít độc ở gan.
Ure máu tăng khi bệnh nhân mắc các bệnh như đã nêu ở phần Creatinin, Ngoài ra ure còn tăng cao do chế độ ăn quá nhiều thịt, ngộ độc thủy ngân, sốc, suy tim,...
Cấu trúc phân tử Ure
Ure trong máu giảm trong các trường hợp mắc các bệnh lí về gan như suy gan, xơ gan, viêm gan cấp hay mãn tính; do chế độ ăn nghèo protein, hội chứng giảm hấp thụ hoặc do có thai,… tất nhiên nó không phải là 1 đại diện đặc hiệu cho các vấn đề nêu trên.
Những loại thuốc như Thận L5, KD-01, TTP saman là 1 trong những lựa chọn tốt đã có kiểm chứng lâm sàng trong suy thận, riêng tiêu khát III lựa chọn trong suy thận tiểu đường không nằm trong vấn đề đã nêu trên.Suy thận cần hết sức lưu ý có thể gây ra hoặc tăng nặng bởi các thuốc nam, thuốc y học cổ truyền, nếu đó là loài cây cỏ chứa nhiều kali như mộc thông, cỏ roi ngựa, rễ có tranh,... việc ăn mặn, ăn đường, ăn chuối, xoài và các hoa quả giàu kali đều không có lợi cho thận đang mắc bệnh.
Doctor SAMAN
ThS.BS Phạm Thị Hiển
