Hiện nay sản phẩm Gallstone Saman bào chế từ thảo dược Việt Nam đã có trên thị trường. Bộ y tế cấp phép sản xuất-lưu hành với công dụng bào mòn, làm tan, vỡ vụn sỏi mật.  Ứng dụng đã có hiệu quả trên người bệnh sỏi mật ở Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình nghiên cứu 3 năm không ngơi nghỉ, Nhóm nghiên cứu sản phẩm thuộc bộ phận nghiên cứu khoa học Saman (tiền thân của Ban nghiên cứu & Quản lý KHCN Viện Y học bản địa Việt Nam) đã 4 phen phải chấp nhận khó khăn tưởng chừng muốn bỏ cuộc.    Khó khăn đầu tiên phải nói đến là ý tưởng tiên phong nghiên cứu điều trị sỏi mật bằng thảo dược. Bởi trước những thất bại của hàng nghìn nhà khoa học đi trước, cả thế giới đành thừa nhận phẫu thuật xâm nhập với sỏi đường mật, túi mật là mặc nhiên minh thị như chân lý. Sỏi gan thì vô phương.

Một video phẫu thuật nội soi cắt bỏ túi mật chứa sỏi mật do Darrin Hansen thực hiện

   Việc tiến hành nghiên cứu chưa có tiền lệ và không có tài liệu tham khảo đã làm nhóm nghiên cứu chúng tôi phải tự mình thực nghiệm kiểm tra lại thành phần hóa học của sỏi mật của người bệnh Việt Nam. Theo đó tỉnh này vài hòn, khoa ngoại tỉnh kia vài cục, các bác sỹ ngoại bụng, học trò cũ các tỉnh phía bắc đã giúp chúng tôi gom được gần 3 lạng sỏi mật người lấy sau phẫu thuật. Để xác định tỷ lệ vật chất khô, Nitơ, Nitơ phi protein, Lipid tổng, Khoáng tổng, Canxi (Ca), Photpho (P), Natri (Na), Kali (K), cholesterol…lại phải thuê khoán chuyên môn các cơ quan khác. Tất nhiên cuối cùng cũng có trong tay bản kết quả phân tích thành phần hóa học trong sỏi túi mật, đường mật của người một số bệnh nhân người Việt ở phía bắc Việt Nam. Tuy nhiên thấy kết quả chúng tôi có có khác khá nhiều với kết quả của một số tác giả khác thực hiện ở Việt Nam, Thái lan, Nga… công bố trước đó.    Với tổng số 220 vị thuốc tiền khả thi đợt I, 49 vị thuốc tiền khả thi đợt II và hàng chục bài thuốc cổ phương, thuốc kinh nghiệm, thuốc dân gian như quả sung, lá mít…đều được chúng tôi đem thử nghiệm trong môi trường in vitro với dung dịch SMP13 có đối chứng để xác định khả năng làm tan. Hằng trăm thí nghiệm về khối lượng, trọng lượng đều cho kết quả độ tan là 0% so với nhóm chứng. May thay “kiểu gì thì trăm bó đuốc cũng sẽ bắt được một con ếch”, sự cố gắng hằng mấy năm của Thạc sỹ Hứa Văn Thao cũng đã được ông trời chiếu cố. Chúng tôi đã có trong tay 5,576% trong tổng số vị thuốc tiền khả thi có khả năng làm vỡ vụn, tan, bào mòn được từ 3-46% khối lượng sỏi thực nghiệm so với lô chứng.    Đem các vị thuốc đơn lẻ tổ hợp thành bài thuốc kiểu chỉnh hợp để tái thí nghiệm in vitro thì ôi thôi, kết quả thật đáng buồn. Chẳng hạn vị thuốc 1 đơn lẻ làm tan 25% khối lượng sỏi sau 24h,vị thuốc 2 làm tan 26% nhưng khi phối hợp với nhau thì chúng chỉ còn cho kết quả 1-3%. Lại với hàng trăm thực nghiệm nữa nhóm nghiên cứu cũng tìm ra 3 tổ hợp khả quan với độ tan 18-22%.    Hãy tạm coi sỏi mật là dị vật không mong muốn của cơ thể, như vậy ngoại suy rằng cơ thể sẽ hỗ trợ quá trình làm tan, mòn sỏi mạnh hơn. Đang khi nửa mừng nửa lo trước khi thử nghiệm trên chó thì một giáo sư phán rằng: “sỏi mật trong cơ thể người là do tự thân sinh ra, nhưng trên chó nó là dị vật vậy tất yếu đút sỏi mật người vào túi mật chó thì chả cần uống thuốc gì cơ thể chó cũng sẽ đẩy ra đường ruột. Dù có đối chứng kết quả nghiên cứu cũng không đáng tin cậy”. Lại một gáo nước lạnh nữa đổ lên gáy nhóm nghiên cứu.    Trong lúc bối rối mất phương hướng như anh say rượu đứng ngã tư, qua kênh thông tin từ một Bác sỹ rằng có một thầy Lang ở thị xã Sông Công, Thái nguyên có khả năng chữa khỏi sỏi mật, tống đẩy sỏi ra đường tiêu hóa dưới trong vòng 48 giờ, kết quả ngoài sức tưởng tượng. Nghe nói đãi phân sau điều trị có đến hằng trăm viên sỏi được tìm thấy. Theo chỉ đạo của giám đốc, lập tức một nhóm điều tra thực địa của bộ phận nghiên cứu khoa học Saman Pharm được thành lập bao gồm: Ths. Bs. Lâm văn Tiên, Bs. Hoàng Đôn Hòa, cử nhân Triệu Thị Chinh để tiến hành kiểm chứng năng lực thực tế của thầy Lang. Chúng tôi với vai diễn là người bệnh xin mua 2 liều thuốc của Lang C. Thuốc chỉ là 1 dung dịch màu vàng óng, sánh, không mùi, không vị; Sử dụng theo chỉ dẫn do lang C chu đáo chuẩn bị như sau: Người bệnh chỉ ăn cháo loãng trong một ngày, ngày hôm sau, vắt 8 quả Chanh vào dung dịch mà Lang C bán với giá 800 nghìn/400ml. Bệnh nhân sử dụng 2 lần/ ngày sử dụng đường uống, buổi tối nằm với tư thế ép đầu gối và vùng hạ sườn phải (khu vực túi mật) sáng hôm sau đi đại tiện vào rổ rồi xả nước để đãi lấy sỏi.    Chúng tôi áp dụng như sau: Cho 1 bệnh nhân bị sỏi mật là người nhà của một thành viên nhóm nghiên cứu sử dụng, đồng thời Bs.Hoàng Sầm trưởng nhóm nghiên cứu (là người không có sỏi mật) tình nguyện sử dụng cùng người bị sỏi mật theo đúng hướng dẫn sử dụng của Lang C. Sáng ngày hôm sau tiến hành đãi phân tìm sỏi Bs. Hoàng Sầm và bệnh nhân cùng tìm thấy nhiều viên sỏi màu xanh thẫm với thể tích trung bình 1cm³, bề mặt óng mịn, mềm. Câu hỏi lập tức đặt ra: rõ ràng siêu âm Bs. Hoàng Sầm không có sỏi túi mật mà tại sao khi đãi phân lại có cả chục sỏi (?); đưa bệnh nhân có sỏi mật đi siêu âm thì phát hiện sỏi mật vẫn y nguyên; đem sỏi đi thuê phân tích chúng tôi khẳng định sỏi trên chỉ là sỏi phân (sản phẩm của sự vón kết các vật chất trong lòng ống tiêu hóa được pha trộn với dịch mật nên có màu giống như sỏi sắc tố mật) và dung dịch “Thuốc” mà Lang C bán cho chúng tôi là dầu ôliu (!). Nhóm nghiên cứu kết luận loại bỏ bài thuốc của Lang C ra khỏi chương trình nghiên cứu. Lại một gáo nước lạnh nữa dội vào gáy nhóm nghiên cứu.    Đâu còn đường lùi nữa, nhưng giờ tiến sao đây? Thời gian nghiên cứu đã gần 3 năm, chi tiêu vào đó đã gần nửa tỷ đồng. Toàn bộ nhóm nghiên cứu khi đó là Bs. Hoàng Sầm, Ts Hóa học Lô Quang Phú, Ths Hóa thực vật Hứa Văn Thao, Ths. Bs Lâm Văn Tiên, Ths hóa học Hứa Thị Ngọc Thoan và Bs. Hoàng Đôn Hòa tập trung họp lại và quyết định bỏ hướng thừa kế, phải đi theo hướng tự lực tìm tòi, thực nghiệm.    Kết quả thực nghiệm trên chó, thỏ đã cho chúng tôi nguồn sinh lực mới, niềm tin mới. Khi đó chúng tôi nói rằng "chỉ thực nghiệm mới là chân lý khách quan”.    Quay lại với kết quả nghiên cứu làm tan sỏi mật bằng thảo dược Việt Nam trong môi trường in vitro của Ths Thao, chúng tôi tiếp tục đào sâu bàn luận dựa trên hoạt tính sinh học của từng loại thảo dược kết hợp với kinh nghiệm lâm sàng lâu năm của các thành viên trong nhóm nghiên cứu chúng tôi đưa đến 1 quyết định có phần táo bạo: sản xuất thử 1 sản phẩm thử nghiệm đặt tên Gallstone -1 dùng áp dụng lâm sàng phạm vi hẹp. Cấu trúc Sản phẩm đều có thành phần là các vị thuốc tuyệt đối an toàn với con người. Thử nghiệm lâm sàng trên 32 bệnh nhân tình nguyện. Thấp thỏm chờ đợi kết quả sau 1 tuần uống thuốc của nhóm bệnh nhân đầu tiên. Và kết quả mà chúng tôi thấp thỏm chờ đợi suốt 7 ngày thật bất bất ngờ, các bệnh nhân đều đáp ứng tốt, kích thước sỏi sau 1 tuần giảm 30-52%. Điển hình như bệnh nhân Nguyễn văn Bảy – Trung Thành, Thái Nguyên, sau 1 tuần sử dụng thuốc viên sỏi có kích thước 18 x 8 mm giảm xuống kích thước 10 x 4mm, đến tuần thứ 2 viên sỏi còn kích thước 7 x 3 mm đến tuần thứ 3 và tuần thứ 4 viên sỏi không thay đổi kích thước và giữ nguyên ở 7 x 3 mm.

HÌNH ẢNH SIÊU ÂM SỎI MẬT BN BẢY TRƯỚC KHI DÙNG GALLSTONE - 1	HÌNH ẢNH SIÊU ÂM SỎI MẬT BN BẢY SAU 1 TUẦN DÙNG GALLSTONE - 1

Vấn đề mới bắt đầu nảy sinh. Chúng tôi đặt ra 2 giả thuyết: Lõi còn lại của viên sỏi bệnh nhân Bảy khả năng có bản chất là xác giun sán (hoặc trứng của chúng) hoặc đó là sỏi của muối canxi với muối mật/oxalat. Cần cải thiện công thức tăng khả năng bào mòn.

   Theo định hướng ban đầu 4 tiêu chí an toàn, nguồn gốc thảo dược, làm tan sỏi mật và lợi gan đã được đáp ứng. Còn 1 tiêu chí quan trọng nữa đó là làm tăng nhu động đường mật, chúng tôi lựa chọn Sorbitol - là một đường dẫn xuất từ đường mía. Việc tăng nhu động túi mật có ý nghĩa quan trọng trong việc ngăn cản lắng đọng mật sỏi từ gan ở túi mật, kích thích lưu chuyển mật từ gan xuống ống tiêu hóa. Sản phẩm thử nghiệm thứ 2 có bổ sung Sorbitol được đặt tên Gallstone – 2. Với hy vọng kết quả điều trị sẽ vượt trội với Gallstone – 1, chúng tôi mở rộng thử nghiệm lâm sàng trên nhiều bệnh nhân hơn. Sau 1 tháng kiểm soát điều trị, thu thập dữ liệu chúng tôi đã phải thất vọng vì tiến triển bào mòn soi lại diễn ra chậm hơn nhiều lần so với Gallstone – 1. Một cuộc tọa đàm khoa học đươc tổ chức bao gồm nhóm nghiên cứu và 1 số phó giáo sư nội khoa thuộc Đại học Y Thái Nguyên. Bác sỹ dược lý I Lê Văn Chính cho rằng tác dụng tăng nhu động túi mật bởi Cholecystokinin do Sorbitol đã đồng thời nhuận tràng làm thuốc không đủ thời gian tác dụng trong đường mật nói chung và sỏi mật nói riêng.

   Sau khi bàn bạc phương án giải quyết, Hội đồng tọa đàm khoa học đưa ra định hướng sử dụng thảo dược có khả năng kích thích nhu động đường mật nhẹ thay thế cho Sorbitol; Đồng thời tiến hành cải thiện công thức Gallstone – 1 làm tăng khả năng làm tan và bào mòn sỏi. Sản phẩm thử nghiệm thứ 3 ra đời đặt tên là Gallstone – 3. Sản phẩm tiếp tục được đưa vào áp dụng lâm sàng giai đoạn cuối, sau hơn 2 tháng áp dụng, theo dõi sát sao, chúng tôi thu thập kết quả siêu âm sỏi mật của hơn 30 bệnh nhân mật và rất vui mừng khi biết hầu hết các bệnh nhân đều có đáp ứng tốt với Gallstone - 3; sỏi mật đề được bào mòn trong khoảng 30-70% kích thước (tùy loại), cá biệt 1 vài trường hợp bệnh nhân cho kết quả siêu âm không còn sỏi như kết quả ban đầu. Các triệu chứng cơ năng đều tiến triển tốt, bệnh nhân ăn ngủ tốt hơn, hết đau tức hạ sườn (nếu có), hết vàng da (1 vài trường hợp rối loạn chuyển hóa gan, mật), hết các dấu hiệu rối loạn tiêu hóa.

HÌNH ẢNH SIÊU ÂM SỎI MẬT CỦA 1 BỆNH NHÂN VỚI GALLSTONE -3

(Bệnh nhân bắt đầu uống Gallstone - 3 vào ngày 01/3/2013)

   Quá trình thí nghiệm, thực nghiệm, thử nghiệm lâm sàng lâm sàng diện hẹp, diện rộng của Gallstone Saman trong hơn 3 năm đã hoàn toàn đáp ứng đầy đủ 5 tiêu chí ban đầu:

1.Hoàn toàn từ thảo dược Việt Nam 2.An toàn cao 3.Hiệu quả nhanh 4.Giá thành rẻ gấp 20 lần phẫu thuật 5.Liệu trình điều trị ngắn.

Ngày 07 tháng 02 năm 2013 Bộ Y tế đã chính thức cấp số đăng ký 3766/2013/ATTP – XNCB cho sản phẩm theo tiêu chuẩn cơ sở với dạng trình bày truyền thống viên bao phim màu đen đặc trưng của dòng thương hiệu Saman Pharm. Đặt tên là Gallstone Saman.

Mới biết tri thức bản địa tuy phong phú đa dạng nhưng không phải cái gì cũng có sẵn để thừa kế.

Mới biết trong nghiên cứu khoa học phải biết chấp nhận thất bại tạm thời, thậm chí với từng con người có thể là thất bại vĩnh viễn.

Mới biết nếu không ai tiên phong thì ai sẽ là người tiên phong.

 Bs. Hoàng Đôn Hòa

 Nghiên cứu viên

 Viện Y học bản địa Việt Nam

Doctor SAMAN